zoveel plezier als nog mogelijk is. Als ze dan morgen uit hun huis worden gehaald, hebben ze vandaag en gisteren tenminste gehad.
Maar van haar wordt iedere dag van vandaag door vader en moeder afgenomen, omdat ze willen zorgen dat ze morgen niet wordt weggehaald. Net of je op ’t laatst niet toch wordt weggehaald. Een beetje eerder of een beetje later, - wat komt het er op aan? Als vader en moeder en zij later dan de anderen weg moeten, hebben ze toch al een beroerdere tijd gehad dan ieder ander, alleen door het zorgen voor de veiligheid. Wat heb je er aan?
Omdat ze al zestien is, heeft ze een persoonsbewijs. Daar kunnen sommige Joden een stempel op krijgen, een Z, dat hen nog een poosje terughoudt van wegsturen. Je kunt leerling zijn van een bepaalde school, waar de leerlingen allemaal een Z krijgen; je kunt een baantje vervullen, dat onmisbaar heet, - o, er zijn nog manieren genoeg om een poosje te mogen blijven, als je maar weet hoe. Al de duizenden, die al weg zijn gestuurd, hebben niet geweten hoe, of ze hebben iets gedaan - of niet gedaan -waardoor ze in plaats van een Z een S, een straf-S op hun persoonsbewijs hebben gekregen. Maar vader weet natuurlijk precies hoe je aan een Z komt. Hij heeft haar eens naar zo’n school gestuurd, waar ze zich helemaal niet thuis voelde, omdat geen van de jongens en meisjes zo weinig mocht als zij. Maar in de buurt van die school was een rusthuis voor oude mannetjes en vrouwtjes, en toen de rusthuizen werden leeggehaald, omdat ze juist de oude mensen wilden hebben, vonden vader en moeder het te gevaarlijk en mocht ze niet meer naar school. Toen heeft vader een baantje voor haar gevonden, dat eigenlijk helemaal niet onmisbaar is, maar dat de Z nog op haar persoonsbewijs houdt. Daarbij komt, dat hij de Z van zijn persoonsbewijs ook voor haar geldig heeft gemaakt, zodat ze dubbel en dwars veilig is.
Haar baantje, dat zo onmisbaar is, laat haar nogal wat vrije tijd. Wat heeft ze eraan? Als een vriendinnetje haar komt halen om naar een ander meisje te gaan, dat in de andere, verre Jodenbuurt woont, vinden vader en moeder het te gevaarlijk om zo ver van huis te gaan; er kan een razzia komen onderweg en thuis is toch maar het veiligst. Soms komt ze in opstand en verwijt hen, dat ze haar alles af nemen, wat ze nog zou kunnen hebben. Dan
41