gebleven is, en vader heeft haar ingefluisterd, dat ze daar maar niet naar moet vragen en dat dat wel in orde komt. Toen heeft ze begrepen, dat die niet mee hoeft.
Ja, en verder heeft ze het allemaal zo erg niet meer gevonden. Ze heeft rondgekeken en is nieuwsgierig geweest naar wat er het volgend ogenblik zou gebeuren. Het huilen van kinderen en mensen heeft ze weggeduwd uit haar gedachten; ze heeft tegen zichzelf gezegd, dat ze straks niet meer zouden huilen en geen verdriet meer zouden hebben, als ze er maar eenmaal aan gewend waren, net als zijzelf. In het donker zijn ze in de tram gegaan; het was een erg gedrang, met al die rugzakken, maar ze is zó lang niet in een tram geweest, dat ze het bijna leuk vond. Alle dingen, die al lang niet meer mochten, moeten nu opeens: trammen, treinen, ’s nachts op straat. En morgen niet naar school.
Er is veel gebeurd in die weken, dat ze ginds zijn geweest. Eerst is ze ziek geworden, erg akelig en misselijk en gloeiend; ze heeft in de vreemde ziekenbarak gelegen. Als moeder bij haar in ’t ziekenhuis op bezoek kwam, heeft ze maar gehoopt, dat moeder ook ziek zou worden. Maar moeder, in de grote barak met al die vreemde vrouwen, is wel smal en bleek geworden, maar niet ziek.
Toen ze beter was, is ze weer bij moeder teruggekomen. Vader en de broers hebben in een andere barak gewoond: bij de mannen. Maar er is een nacht gekomen, waarin moeder opgeroepen werd, en vader in de andere barak ook, en een heleboel andere mensen ook, en toen zijn ze weer gaan pakken, want ze moesten allemaal verder. Sommige vrouwen hebben heel erg gehuild omdat ze verder moesten, maar ze pakten toch onder het huilen, want ze moesten toch wat mee hebben voor zich en de kinderen!
Moeder heeft niet gehuild, en van vader en de broers, die zeker ook aan het pakken waren in de andere barak, wist ze ook wel zeker, dat ze niet huilden. Zijzelf heeft het niet eens erg gevonden, dat ze verder moesten; of ze nou hier was of nog verder, -ze is toch niet meer thuis, en haar eigen dingen en haar eigen boeken en haar eigen vriendinnen en haar eigen klas is ze toch kwijt.
En toen is er iets wonderlijks gebeurd: ze waren al klaar met
18