Sneevliet, rebel

te meerderheid van mensen zoals je ze overal ontmoet: de een te sloom, de ander te driftig, of te egoïstisch, of te goedig. Allen gebukt onder het noodlot van het jood-zijn, waarvan niemand de zin begreep en ooit zal begrijpen.

Het vroor zesentwintig graden in Diever. IJs stond op de binnenwand van de houten barakken. Januari 1942. Hoe kouder het werd, hoe liever het ons was. Dan was het in Rusland nog erger, waar de Duitse legers voor Moskou en Leningrad tot staan waren gebracht. Ze moeten er doodvriezen, zeiden wij.

In het kamp was ook Sander Aldewereld, een gebocheld mannetje dat ik als partijgenoot in de rsap had leren kennen. Wij waren blij elkaar te zien, want ieder van ons was eenzaam zo ver weg van de familie in Amsterdam dat onze stad niet meer mocht zijn. 'Je zit toch bij Spartacus?' vroeg ik aan Sander. 'Waarom hebben ze je dan niet laten onderduiken? Bij een partijgenoot.' 'Dat ging niet,' antwoordde hij. 'Dit had met politiek niets te maken. Andere partijgenoten doken ook niet onder als ze naar de werkverschaffing moesten.'

Aan het bureau zat de directrice van de zenuwinrichting.

Links en rechts van haar drie manlijke psychiaters.

Zij sloegen mij nauwlettend gade toen de hoofdzuster mij binnenbracht.

Hoe moest ik mij gedragen als zelfmoordpatiënt? Schuchter doen? Dat was altijd goed. Sjlemielig kijken? Dat hadden ze misschien door. Zouden ze me hier lang vasthouden? Ik schaamde me dood. Op een andere manier kreeg de dokter mij niet uit het kamp.

'Hoe werd u in Amsterdam behandeld?' vroeg de vrouwelijke dokter.

Zacht sprekend zocht ik naar mijn woorden,

'Ik moest bij de dokter op de divan liggen. Dan wilde hij weten wat mij inviel.'

'En u hebt gepoogd zelfmoord te plegen?'

73