Adios companeros!

gedachten en gevoelens te ordenen. Ik ga niet meekletsen met Jaime, die me al die maanden in de steek heeft gelaten. Maar Martin heeft toch ook de moeilijkheden hier onderschat en me er zonder voorbereiding op afgestuurd. Als ik er iets tegenin probeerde te brengen was hij hooghartig, dat is waar, en het bracht mij helemaal in de war zodat ik soms niet meer wist wat mijn eigen gedachten waren. Waar is, dat de geschiedenis ons niet veel tijd overlaat. Het is 1953, en een derde wereldoorlog is mogelijk geworden. Dan moet je soms handelen zonder voldoende waarborgen, en dat is met mij gebeurd. En ik antwoord: 'Oye Jaime. Inderdaad is Martin wel eens hooghartig, net als Miranda, maar elk mens draagt zijn verleden met zich mee. Zij komen uit de bourgeoisie, en hebben niet geleerd hoe moeilijk het te verdragen is als je wordt gecommandeerd, hoeveel pijn het soms veroorzaakt. Maar zij leven uitsluitend voor de revolutie. Martin heeft zich als het ware vereenzelvigd met het wereldrevolutionaire proces, en hij heeft daarbij een enorme verantwoording als secretaris van de Wereldpartij. Hij is zo onverbiddelijk als de geschiedenis zelf.'

La Paz, waar de adem je in de keel stokt wanneer je te veel wilt lopen, in de ijle lucht van het Altiplano die water al bij negentig graden Celsius doet koken, waar Indiaanse vrouwen vaak met een kind aan de borst, gehurkt voor hun manden, helkleurige groenten verkopen en vreemdsoortige aardappelen in kleine voorraden, met oneindig geduld wachtend op een klant, die volgens de gewoonte moet afdingen, maar niet te veel. Waar een jongen met achterdeur en al uit de omhoogstijgende stadsbus valt en schreeuwend blijft hangen. Waar ik twee mensen hoor kijven, midden op de Calle, in Nederlands met een jiddisj accent. Links van hen passeert een Indio, barrevoets, achter een troepje llama's, en aan de overkant een Indiaan die, diep voorovergebogen en over de lengte van zijn gehele rug een zware balk sjouwt.

90