Adios companeros!

studie te kunnen voltooien. Dat komt later wel. Hier zegt hij, bastante para vivir, en om naar je familie te sturen.' Ik wil hem bedanken. 'Es nada, no es nada,' zegt hij alleen, en schudt zijn vinger heen-en-weer. 'Luister, Julio, wij hebben jouw hulp ook nodig. De toestand in de sección is verschrikkelijk. Er moet absoluut verandering in komen. Terwijl de massa's bezig zijn te ontwaken, lopen wij in een kringetje om elkaar heen.'

Misschien schuilt daar het probleem wel. We hebben allemaal geleerd, dat de toestand in Latijns-Amerika pre-revo-lutionair is, en ieder verwacht dat de massa's rechtstreeks naar de Wereldpartij zullen komen. Zij hebben nauwelijks kennis gemaakt met reformisme en stalinisme, zij kunnen die negatieve ervaring overslaan, is de opvatting. Maar het vreemde is, dat diezelfde massa's nog achter burgerlijke partijen en bewegingen aanlopen. Er is een kloof tussen hun politiek bewustzijn en hun revolutionaire gezindheid. Zo is het bijna in geheel Latijns-Amerika, en zelfs in Noord-Amerika, met het verschil dat in Noord-Amerika de toestand nog rustig is. Waarom eigenlijk de grote sprong naar de Wereldpartij verwachten, zonder omwegen en tussenfasen? Gaan zitten wachten op het wonder, zoals nu gebeurt, betekent het vragen om een crisissituatie in de beweging. Zou het niet beter zijn, het proces van politieke bewustwording nauwkeurig te volgen en te trachten dit te beïnvloeden, in plaats van passief te wachten op de grote dag?

Er komt een kameraad uit Brazilië, die eens als zoon van rijke burgers de militaire academie bezocht, maar met zijn milieu heeft gebroken en nu in een fabriek werkt. Er is een opleving in de Braziliaanse communistische partij, vertelt hij, de enige arbeiderspartij van betekenis in zijn land, al is zij niet groot. Er is inderdaad sprake van een toenemende politisering van de massa's in het algemeen, en het zou best kunnen dat die zich het duidelijkst daar manifesteert. In elk geval is het een teken van politisering, en als wij daaraan

81