Adios companeros!

loren gaat. Mensen drommen naar buiten. Als ik Martin maar goed heb begrepen. Hij zei het tweemaal, eerst in het Frans, en nog eens in het Engels: six o'clock, Odéon. Ineens zie ik zijn hoofd, dat boven dat van anderen uitsteekt. Vreemd, zo'n grote kalot. Hij knikt even naar me, komt met forse stappen op mij af, en nu ben ik blij, zo verrekte blij. Hij moest het weten, hij zou denken dat ik gek ben.

'Bonjour Sal,' zegt hij buiten adem.

Ik wijs op het aanplakbiljet waar La Sainte Familie op staat, met grote letters, en vraag: ^lLa Sainte Familie, is dit de Heilige Familie van Marx en Engels?'

Martin buigt zich naar het biljet toe, fronst zijn wenkbrauwen, leest gespannen de gehele tekst, kijkt mij dan ernstig aan en antwoordt met zijn hese, maar luide stem: 'Nee Sal, het is iets anders, het is een soort opera.'

Meeschommelend met het ritme van de metro, in het gelige licht van de trein, leest Martin een resolutie door. Nooit laat hij een minuut verloren gaan. Als hij zijn ogen maar niet bederft op die manier. Dat zei vader altijd tegen mij als ik in het donker las: je moet je ogen niet verpesten. Weer dwalen mijn gedachten af, zoals vroeger op school, zoals op de internationale zitting die ik nu bijwoon, waar ik mij verloren voel in de stortvloed van woorden in allerlei talen. Steeds probeer ik te begrijpen waar de inleiding over gaat, wat de discussianten willen, vul de gapingen in het begrepene op met wat het wel zal moeten zijn. Tot mijn gedachten opnieuw de werkelijkheid ontvluchten, zo voorzichtig en stilletjes dat ik het zelf pas later ontdek en me in mijn wang knijp om me tot de orde te roepen, 1'ordre du jour, ook al een punt van discussie soms, wat is dat een geouwehoer.

De metro stopt, Gare des Invalides. Eruit, gauw, anders gaat de deur weer dicht. Dat is me al eens gebeurd. Maar

4i