Adios companeros!

wordt onderbroken door een platte kin. Zo nu en dan jaagt een zenuwtrek langs zijn linkerwang tot aan het jukbeen.

'Eigenlijk is onze verwachting, dat er na de val van HitIer in Duitsland revolutie zou komen, geen werkelijkheid geworden,' zei ik tegen hem. Hij was van mening dat het door de bezetting van de Grote Vier kwam, en dat trouwens alles nog mogelijk was. Europa staat aan de vooravond van revolutionaire bewegingen. Door het stalinisme zijn die in Frankrijk en Italië tot staan gebracht, de communisten nemen aan de burgerlijke regeringen deel en leveren de wapens uit het verzet in, maar gauw genoeg zullen de arbeiders ontdekken dat zij bedrogen zijn en dan naar de Wereldpartij komen, want alleen onze beweging is in staat leiding te geven bij een nieuwe revolutionaire opgang. Zelfs in de Oosteuropese landen, die door het Rode Leger zijn bezet, heeft Stalin het kapitalisme gehandhaafd.

'Dat is toch tegen de verwachting van le Vieux in,' meende ik. 'In de discussie aan de vooravond van de oorlog schreef hij immers, dat Stalin gedwongen zou zijn bij een bezetting van Finland en Oost-Polen daar het kapitalisme af te schaffen, omdat een verzoening van de twee stelsels in één staatsbestel niet mogelijk is.'

'Dat was vóór de oorlog,' antwoordde Jacques, 'toen Stalin zich na München door de geallieerden verraden voelde, maar nu doet hij alles om hun vriendschap uit de oorlogstijd te behouden. Als er weer een oorlog mocht komen, zouden de arbeiders in de bufferstaten tussen de Sowjetunie en het Westen tegen de landsverdediging moeten zijn. Dat staat ook in de voorgestelde resolutie van de Wereldpartij.'

Ik was het er eigenlijk niet mee eens, maar wist niet goed waarom. Het had geen zin, daar nu al over te spreken. Die oorlog zou immers tegen de Sowjetunie gericht zijn, en de Oosteuropese landen zouden rechtstreeks bij de verdediging ervan worden ingeschakeld. Zou het kapitalisme er

38