Adios companeros!

Turkije als auteur werkzaam te zijn (hij schreef hier zijn Geschiedenis van de Russische revolutie en Mijn leven) waarna hij werd toegelaten tot Frankrijk, dat hij echter in 1935 weer moest verlaten: hij had er opgeroepen, een Vierde Internationale te vormen. In Noorwegen schreef hij ־De verraden revolutie, maar ook daar werd zijn verblijf ongewenst geacht. In 1937 mocht hij zich vestigen in Mexico (in Coyoacan) waar hij op 20 augustus 1940 werd vermoord. Toen Trotsky viel onder de bijlslagen van een woedende vijand spatte het bloed op de bladen van een manuscript, waaraan hij de laatste hand wilde leggen: het was de biografie van Stalin, de man die besloten had Trotsky te laten liquideren.

De Vierde Internationale

In 1938 had Trotsky, die tot de oprichters had behoord van de Derde Internationale, met zijn aanhangers de stichting geproclameerd van de Vierde Internationale. Hij was het symbool geworden van de verdediging der Russische revolutie tegen degenen, die deze omwenteling hadden verraden en misvormd; het zinnebeeld van het verzet van communisten tegen terreur en tirannie, tegen de moordende politieke processen die van 1936 tot 1938 zo vele vrienden van de Russische omwenteling verbijsterden. Het deed er thans minder toe, in hoeverre Trotsky tot 1923 of tot 1925 mede verantwoordelijk was geweest voor het toelaten van de mogelijkheden voor zulk een ontwikkeling: hij had er zich van gedistantieerd en er zich tegen verzet.

Van betekenis was nu vooral, wat de Vierde Internationale voorstond en zou trachten te verwezenlijken. In de Sowjetunie kreeg zij natuurlijk geen schijn van kans. Daarbuiten werd ze door de communistische partijen beschuldigd van dienstbaarheid aan het kapitalisme. Nu was nog

21