Adios companeros!

de burgerlijke regering van Kerenski) opnieuw de leiding op zich nam van de sowjet, verbond hij zich met de bolsje-wiki. Toen dezen in november de nieuwe revolutionaire regering bijna geheel beheersten, werd Trotsky belast met de taak het Rode Leger te vormen, de contrarevolutionaire strijdkrachten te verslaan en de oorlog met Duitsland te be-eindigen, door het sluiten van de vrede van Brest-Litowsk waartegen hij overigens veel bezwaren had.

Trotsky had een briljante geest en een meeslepende stijl van spreken en schrijven. Hij was een van de echte 'intellectuelen', die op voet van gelijkheid kon redetwisten met Lenin, in wie hij overigens altijd een gezaghebbend medestander zou blijven zien.

Van 1918 tot 1925 was Trotsky volkscommissaris van oorlog. In hoeverre heeft hij ertoe bijgedragen, dat de dictatuur van de partij werd ingesteld, die Stalin de macht gaf zich tot de chef van een tiranniek systeem te ontwikkelen? De anarchisten, radencommunisten en voorstanders van vrije sowjets hebben hem medeverantwoordelijk gesteld voor de opbouw van de partijdictatuur. In de Oekraine heeft hij de Machno-beweging van libertaire socialisten, die een guerrilla voerde tegen de 'witgardisten', laten liquideren omdat ze zich niet aan het uitsluitende gezag van de partij wilde onderwerpen. In het voorjaar van 1921 heeft hij ermee ingestemd de rebellie van de sowjet der vesting van Kronstadt tegen het bolsjewistische monopolisme neer te slaan. Maar hij zelf en zijn aanhangers hebben het gewicht van zulke beschuldigingen proberen te verlichten. Inzake de anarchisten schreef Trotsky later in zijn boek over Stalin: 'De bolsjewiki van de heldhaftige revolutietijd zochten bij alle voorkomende gelegenheden graag de medewerking van revolutionairen uit andere socialistische bewegingen. Het was verre van hen een dergelijke medewerking af te wijzen, en ze deden iedere mogelijke concessie om die te verkrijgen. Zo overwogen bij voorbeeld Le-

19