Adios companeros!

1902 vluchtte hij met behulp van zijn vrouw, die zelf moest achterblijven met haar twee dochtertjes. Hij had vernomen dat Lenin, uit ballingschap ontslagen, in den vreemde het blad Iskra (Vonk) uitgaf en slaagde erin, zich bij hem en zijn marxistische groep in Londen te voegen. Trotsky woonde de congressen bij, die in 1903 leidden tot de splitsing van de sociaal-democraten in mensjewiki en bolsjewiki, maar weigerde partij te kiezen. In 1904 ontmoette hij in Parijs Natalia Sedowa, die zijn tweede vrouw zou worden.

Het jaar daarop nam hij deel aan de eerste Russische revolutie, waarin reeds sowjets werden gevormd. Van de revolutionaire raad in Petersburg was hij een der meest begaafde leiders, een bezielend spreker, en redacteur van de Izivestia, die zich tweeënvijftig dagen kon handhaven. Na het bloedige neerslaan van deze omwenteling van 1905 kon Lenin-die ook naar Rusland was gekomen - vluchten, maar Trotsky werd tot levenslange ballingschap veroordeeld. Hij ontvluchtte echter spoedig. Zelf gaf hij deze samenvatting van zijn ervaringen: 'Een jaar nadat ik de middelbare school had afgelopen werd ik voor het eerst gearresteerd. Tot universiteit dienden mij, evenals vele van mijn tijdgenoten, gevangenis, ballingsoord en emigratie. In de tsaristische kerkers zat ik tweemaal, samen vier jaar. In de verbanning bracht ik de eerste maal twee jaar, en de tweede maal slechts enkele weken door. Tweemaal ben ik uit Siberië gevlucht. Als emigrant leefde ik in totaal twaalf jaar in verschillende landen van Europa en in Amerika... Gedurende de oorlog werd ik in Duitsland bij verstek tot gevangenisstraf veroordeeld (in 1915), het volgend jaar uit Frankrijk naar Spanje uitgewezen, en vandaar-na een kort verblijf in de gevangenis van Madrid en een oponthoud van een maand in Cadiz (onder politietoezicht) - werd ik naar Amerika getransporteerd. Daar bereikte mij het bericht van de revolutie van 1917...'

Stormachtig begroet in Petersburg, waar hij (nog tijdens

18