Adios companeros!

réno, ik heb mij immers tegenover kameraden beklaagd over persoonlijke moeilijkheden, terwijl een proletarische revolutionair zonder klagen offers moet brengen. De brief verbaast me niet eens.

Dan moet ik naar Parijs. Er is een zitting van de leiding, gewijd aan de crisis in de Wereldpartij, ten gevolge van de scheuring die zich heeft voltrokken. Ook mijn reis naar Latijns-Amerika komt aan de orde, en ik verwijt Martin in een persoonlijk gesprek dat hij me niet heeft ondersteund toen Jaime me aan mijn lot overliet, maar Martin antwoordt: 'Tu es fou,' en wil er verder niets van weten, tot ik hem vertel dat ik een afschrift heb ontvangen van de Argentijnse brief aan het Wereldsecretariaat. 'You know that letter?' vraagt Martin mij verbaasd, en tegelijkertijd moet hij lachen, ik zie het aan zijn gezicht dat even trekt. Met een ruk draai ik me om, het kan me niets meer schelen. En dan beginnen de scrupules, die vervloekte scrupules die me altijd het leven zuur maken en me door de knieën jagen, bukken Sal, omlaag je nek Sal, verzet je toch niet Sal, er staan hogere belangen op het spel, we moeten voorkomen dat Jaime zich aansluit bij de scheurmakers anders kunnen wij de Wereldpartij begraven Sal, en dus schrijf je een brief waarin je je spijt betuigt en erkent dat je onjuist hebt gehandeld, misschien wel als een pequéno burgués, want de beweging gaat boven alles ook als je vrouw ernstig ziek is en je je bovendien geen raad meer weet omdat ze je hebben laten stikken in de moeilijkste omstandigheden.

En ik schrijf die brief vol zelfkritiek, terwijl ik mijn hand zou kunnen afhakken omdat ik weet dat Jaime mij liet stikken gedurende het jaar van mijn verblijf daarginds en niet omgekeerd, maar ik schrijf hem, wat kan het mij verdommen, en tegelijkertijd voel ik me vernederd en een lafaard, net zo lang tot ik zelf niet meer weet hoe ik me voel en wat ik ben, of ik goed of slecht heb gehandeld toen

in