Gisteren komt nooit weerom ...

8 Gis teren komt nooit weerom...

lengde van de Valkenburgerstraat, in de volksmond Marken geheten, de achterbuurt van de jodenhoek. Over de Markensteeg, waar hij naar eigen zeggen op de negende van de negende om negen uur 's avonds op nummer negen werd geboren, heeft Sluyser betrekkelijk weinig geschreven. Maar in het titelverhaal van deze bundel, 'Gisteren komt nooit weerom...', schetst hij een schril beeld van de godgeklaagde armoede die er heerste. Zijn eigen vader was diamantbewerker en had het relatief goed, zozeer dat het gezin in 1905 de nauwe Markensteeg kon verruilen voor een betere woning aan de Rapenburgerstraat. In de Markensteeg echter, leerde hij Jacob kennen, één van de vele kinderen van het gezin dat onder de Sluysers woonde. Jacobs vader was los werkman in de haven en had soms maanden geen werk. Regelmatig moesten de kinderen zonder eten naar bed. Jakob stal brood uit de keuken van Sluysers moeder en voelde zich zo vernederd toen hij werd betrapt, dat hij besloot miljonair te worden: om nooit meer brood te hoeven stelen. Niet alleen de Markensteeg, ook het huis aan de Rapenburgerstraat waar Sluyser van zijn vierde tot zijn vijfentwintigste heeft gewoond, is inmiddels gesloopt. In de jaren zestig werd zijn ouderlijk huis tegen de vlakte gegooid, waarmee hij werd beroofd van één van de schaarse aandenkens aan zijn familie en kinderjaren. 'In mijn familie zijn tweeënzeventig vacatures door Hitier,' liet hij zich eens ontvallen. In zijn buurt waren er vele duizenden. Voor de overlevenden, zoals hij er zelf één was - hij wist met zijn vriend Loe de Jong te ontkomen naar Londen - schreef hij zijn verhalenbundels over de Amsterdamse jodenhoek. 'Mijn boeken,' zei hij in een interview, 'hebben bij hen een ruimte die leeg was gevuld. In de gaskamers zijn familiegeheugens vernietigd.'

Meyer Sluyser had gelukkig een ijzeren geheugen. In de bundel Voordat ik het vergeet memoreerde hij: 'Als ik de ogen sluit, zie ik op de binnenkant van mijn oogleden de buurt, zoals ik haar heb gekend gedurende de veertig jaar vóór Het Grote Verdriet.' In studies over joods Amsterdam zijn wel eens vraagtekens geplaatst bij de betrouwbaarheid van Sluysers geheugen. De Holocaust zou zijn herinneringen aan de tijd dat iedereen er nog was, gekleurd hebben met nostalgie waardoor het beeld te mooi is geworden. Misschien is dat zo, maar doet het er veel toe? Aan het drama dat zich tussen 1941 en 1945 tussen Waag en Weesperplein heeft voltrokken ontleent de buurt mede haar nostalgisch-mythisch karakter en de mythe hoort evenzeer bij Amsterdam als de weinig florissante werkelijkheid. Gisteren komt nooit weerom en juist daarom zijn de verhalen