Gisteren komt nooit weerom ...

ELSBETH ETTY

Tussen Waag en Weesperplein

Deze bundel met een keuze uit de verhalen van de Amsterdamse journalist Meyer Sluyser (1901-1973) opent met een passage waarin de kern van Sluysers oeuvre is samengevat. Met een paar streken schetst hij er de contouren van de vooroorlogse Amsterdamse jodenbuurt tussen Waag en Weesperplein, die tegenwoordig alleen nog maar in de herinnering bestaat. 'Wie op de trans van de Zuidertoren in de Zandstraat staat,' zo begint het verhaal 'Straten' uit de bundel Voordat ik het vergeet (1957), 'aanschouwt de buurt zoals zij is geweest vierhonderd jaar lang. Van bovenaf gezien vallen de architectonische verschillen tussen de huizen weg. De steegjes en slopjes zijn niet zichtbaar. Als een grote ster liggen de hoofdstraten gespreid rondom het Meijerplein. Van noord naar zuid de Breestraat; de Weesperstraat is, van de Houtmarkt af, er een voortzetting van. Van west naar oost de Sjoelstraat (de Amstelstraat), die bij de Portugese synagoge even wordt onderbroken en dan als de Rapenburgerstraat verder gaat. In 1600, in 1939 en in 1957 heeft de buurt, gezien van de Zuidertoren af, hetzelfde gezicht.'

Meyer Sluyser werd in het hart van deze oude, overbevolkte en straatarme buurt geboren. Hij groeide er op, ging er naar school. Anders dan tientallen van zijn familieleden en duizenden vrienden, kennissen en buurtgenoten, overleefde hij de Tweede Wereldoorlog. De buurt overleefde de Holocaust echter niet. In het onsterfelijke verhaal 'Tsip-Tsop' waarin Meyer Sluyser het populaire theater Tip Top aan de Jodenbree-straat bezingt, beschrijft hij hoe op zaterdag 22 februari 1941 de nazi's hun razzia's op het Waterlooplein begonnen. Op die sabbatmiddag stierfTsip-Tsop en die sabbatmiddag luidde ook het einde in van de jodenbuurt. Tegenwoordig is er vrijwel niets meer van over. Weliswaar dragen de hoofdstraten nog dezelfde namen als weleer, maar de Stopera en andere nieuwbouw, beton, kaalslag en snelverkeer hebben het patroon veranderd en onttrekken het verleden aan het zicht.

Meyer Sluyser werd geboren in de Markensteeg, die al jaren niet meer op de kaart van Amsterdam voorkomt. Het straatje lag in het ver-