Hun lach klinkt van zo ver ...

buurt. Ze verbeelden zich een last mee te dragen, die hen bij de geboorte op de zwakke schoudertjes is gelegd. Uit angst zich zelf te zijn, proberen ze iemand anders te worden. Zeggen de mensen van hen: "t Zijn Joodse anti-semieten.' Ook deze tragiek van de Jood in de verstrooiing is het onderwerp van spot.

Zegt een man tegen zijn buurman:

'Ik hoor, dat U zich hebt laten dopen. Dat begrijp ik niet. Uw broer heeft zich verleden jaar laten dopen, goed, die is altijd al een assimilant geweest. Maar U? Waarom bent U eigenlijk Christen geworden?' Zegt de ander:

'Om U de waarheid te zeggen heb ik het juist voor die broer gedaan. Hij kon geen Christen-conversatie krijgen.'

Hun leven kent echter niet uitsluitend onzekerheden. Betrekkelijk veilig voelen ze zich binnen de kring van hun familie. Er is een hechte band, die de leden verbindt. Ze leunen ook op de zekerheid, dat geen Jood een andere in de steek zal laten, als de nood werkelijk aan de man komt. Op de beter gesitueerden onder hen wordt voortdurend een beroep gedaan. Die geven graag en gul. Wat gij de armen schenkt, zult ge zelf nooit ontberen. Wie zijn broeder in de benauwenis helpt, vindt genade in de ogen van God. Ze gebruiken graag het woord 'rachmones', dat meer betekent dan medelijden. Het drukt uit: zich één gevoelen met de lijdende, hem ondersteunen zoals gij zelf geholpen zoudt willen worden wanneer ge in nood verkeerde. Hun compassie uit zich in de interjectie: nebbisj. Wie oprecht 'neb-bisj' zegt, kan nooit een hart van steen in de borst dragen. Hij zal zelfs de boosaardigste misdadiger een 'sjlemiel' vinden. Als

24