De Partij

de rivieren onder de duim. We namen dus onze toevlucht tot de beproefde methode van de halve oplossing plus uitstel. Plaatselijk werden Verenigingen van Democratische Socialisten gesticht, die in een federatief verband samenwerkten. Het was niet een nieuwe partij en formeel, ook niet de oude. Jaurès heeft eens geschreven: ״Als men een ding niet kan veranderen, verandert men de naam."

De eerste spreekbeurten na de bevrijding, de eerste propaganda-vergade-ringen in het herwonnen land! Waar men kwam, hoorde men van de activiteit, die de onzen gedurende de bezetting aan de dag hadden gelegd. Op het station Eindhoven waren Koos Vorrink en Levinus van Looy gepakt, nadat ze een bespreking in de stad hadden bijgewoond. Toen ik met mr. L. A. Donker, de tijdelijke Partijvoorzitter op een bitterkoude avond het slaapkamertje bij Piet Slikboer in Breda binnentrad, waar we die nacht zouden slapen omdat we de volgende dag door moesten naar Bergen op Zoom en de daarop volgende dag naar Vlissingen, zei Piet: ״In dat zelfde bed heeft Kees Woudenberg geslapen. Die heeft heel wat gedurende de bezetting afvergaderd." En overal sprak men van het ״fonds Van de Kieft", dat tot de laatste dag van de bezetting prachtig heeft gewerkt — en nog geld wist over te houden. Veel spreekbeurten heb ik in die maanden niet vervuld; ander werk nam mijn tijd in beslag. Maar Donker en Kees van Lienden trokken er elke avond op uit en de Partij, de oude en toch niet oude, groeide als kool.

Eén spreekbeurt mag ik hier echter niet onvermeld laten. Het was op i Mei 1945 en de partij-afdeling in Tilburg had een zaal gehuurd voor de eerste Mei na de bevrijding. Ze zaten voor me, dezelfde gezichten van voorheen, magerder, ouder geworden, maar onveranderd. ״Socialisme is geen politieke richting, het is een gezicht" ging het door me heen en nu ik die gedachte neerschrijf, weet ik niet goed, waarom ik haar die avond nog zo gek niet vond. Ik had moeite met het begin van mijn toespraak; ik zag de Meimeeting voor me van 1 Mei 1940 op het terrein van het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam. ״Ten dode opgeschreven, allemaal ten dode opgeschreven", had ik toen gedacht. Maar de beweging was levend gebleven.

Iedereen had het die avond met zijn traanbuizen te kwaad. Alleen de jeugd niet. Die was achter het podium nogal luidruchtig; de partijgenoten in de zaal merkten dat niet zo, maar de spreker des te meer.

55