Door storm en duisternis

22 februari 1941 hadden de Duitsers om de Joodse buurten van Amsterdam een cordon getrokken. Overvalwagens rukten op, en Duitsers sprongen er uit. De bevolking vluchtte naar alle kanten. De Duitsers namen alle mannen, die ze konden grijpen gevangen. Een van hen was David Cohen. Terwijl de Duitsers de gevangen mannen en jongens met de kolven van hun geweren naar een verzamelplaats op het Jonas Daniël Meyerplein ranselden, werden in de straten, in een bioscooptheater en soms bij mensen thuis, de mannen gegrepen. Mannen, die met vrouw of verloofde gearmd liepen, werden weggerukt. De Duitsers met pistool of geweer in de aanslag, joegen de gevangenen in steeds sneller tempo naar de verzamelplaatsen, een groep naar het Meyerplein, en een andere naar het Waterlooplein. De mannen moesten op de hurken gaan zitten, armen vooruit. Als iemand wankelde, kreeg hij een schop of een slag met de geweerkolf. Een hond werd op hen losgelaten en scheurde de kleren kapot, maar de gevangenen mochten zich niet bewegen. Onderwijl filmden enkele Duitsers het afschuwelijke toneel. Van wat zich daarna in de stad afspeelde, de woede der bevolking, de algemene staking... daarvan wist David Cohen niets uit eigen aanschouwing, want hij zat toen met honderden anderen gevangen. Op de donderdag na de staking werden alle gevangenen op transport gesteld naar Schoorl. Later werden ze in Alkmaar in een vervuilde oude Duitse trein gestopt. Ze reden Amsterdam voorbij, waarheen ze gingen wisten ze niet. De cipiers in de trein mishandelden de gevangenen onophoudeüjk. Hoe de reis ten slotte afgelopen was en wat er met de gevangenen was gebeurd, kon David ook niet vertellen.¹ Maar hij had op een of andere manier kans gezien van een der bewakers verlof te krijgen, om naar het toilet te gaan... onbegrijpelijk genoeg, dat men hem dat toestond, maar (zo zei hij) die

75

¹  Veel later is de volle waarheid over dit transport gevangenen bekend geworden. Ze werden naar het concentratiekamp Buchenwald gebracht; eten hadden ze onderweg niet gekregen. Sommigen, die trachtten te ontvluchten werden neergeschoten. Midden mei werden de overgeblevenen naar het concentratiekamp Mauthausen gebracht, waar gevangen misdadigers de leiding hadden. Vele Nederlanders werden daar doodgeschoten of kwamen op andere wijze om, o.a. door uitputting. Slechts twee gevangenen overleefden dit alles, omdat ze (om verschillende redenen) niet naar Mauthausen werden doorgestuurd. Een uitvoerig verslag van deze reis en de ontberingen werd door een hunner, de heer M. Nebig uitgebracht aan Dr. B. A. Sijes, die het in zijn boek 'De Februaristaking' verwerkte (Uitg. Rijksinst. voor Oorlogsdoc.).