Door storm en duisternis

weren. In de vechtlust van de boksclub 'Macabi' werd bijzonder veel vertrouwen gesteld. Maar oudere mensen in de buurt schudden bedachtzaam en bezorgd het hoofd. Dit kon nooit goed aflopen. Een aantal hunner liet het niet bij woorden. Zij pakten de meest noodzakelijke dingen bij elkaar, en vertrokken uit Amsterdam. Eén van hen was het Joodse gezin van Hartog Leeuwin, bestaande uit man, vrouw en drie kleine kinderen. Ze reisden naar een dorpje in de buurt van Leiden, waar Hartog was geboren en nog enkele oude kennissen bezat. Bij deze gingen zij logeren, in afwachting van de gebeurtenissen.

Die gebeurtenissen zijn bekend genoeg. Op 25 en 26 februari 1941 brak in Amsterdam en enkele andere plaatsen de Februaristaking uit.*

Op 27 februari, een dag dus na de staking, liet de Nazi Rauter (die de protserige titel droeg van Generalkommissarfür das Sicherheitswesen, Höherer S.S. und Polizeiführer Nordwest) weten, dat de Duitsers van verdere acties tegen Joodse Amsterdammers zouden afzien. Ook zou tegen Joden, die de stad hadden verlaten geen maatregelen worden genomen, ze konden gerust naar Amsterdam terugkeren, hun zou geen haar worden gekrenkt. Deze beloften van de Duitsers werden door de radio en in de kranten herhaald. Het gezin van Hartog Leeuwin stond voor een moeilijke beslissing. Konden ze de beloften van de Duitsers geloven? 'Nee', zei vader Leeuwin, 'ik vertrouw de Nazi's niet, ook al praten ze nog zo mooi. Ik weet wel, dat veel mensen naar Amsterdam terug zullen gaan, maar wij gaan niet.'

Maar in het dorpje bij Leiden kon de famiüe ook niet blijven. Hoe licht zou iemand de Duitsers waarschuwen, en dan was de ellende niet te overzien.

Er werd gepraat en overlegd, en ten slotte nam een oude vriend van Hartog op zich eens met een vriend elders in het land te gaan praten. Misschien kende die een adres, waar het gezin veiliger was dan daar waar het nu woonde.

Zo werd het gezin van Hartog Leeuwin een der eersten, die men later 'onderduikers' zou gaan noemen. (De grote uittocht van Joodse ingezetenen uit Amsterdam heeft eind 1942 en vooral in 1943 plaats gevonden). * Zie 'Tussen speurders en spionnen' blz. 183

49