Door storm en duisternis

mensen de berichten doorgaven, die hij op de Engelse radio van de BBC had opgevangen. Soms waren het getypte papiertjes met wat doorslagen. Een andere keer was het een gestencild velletje. Het was geïmproviseerd, en vaak heel primitief, maar het waren toch even zo vele tekenen van opkomend verzet (hoe verborgen en klein ook), die tot nadenken stemden. In sommige grote steden echter was de geheime pers al verder gekomen dan de getypte papiertjes. Er werden in heel klein formaat en lang niet altijd mooi van uiterlijk, geheime krantjes gedrukt. Behalve berichtgeving bevatten die geheime krantjes ook beschouwingen over de toestand in binnen- en buitenland. Op meedogenloze wijze stelden ze de brute onderdrukkingsmethoden van de vijand aan de kaak. De illegale journalisten onderzochten met vlijmscherpe critische geest de gezindheid van het nationaal-socialisme. Zij brandmerkten Hitiers 'Nieuwe orde' als een terugval in beschaving. Zij waren ook de spreekbuis van gedachten, idealen en wensen, die in het getrapte en verdrukte volk van Nederland woelden. Politieke partijen waren óf verboden, óf onder beheer van de vijand geplaatst óf door goede Nederlanders tijdig ontbonden. Het vrije spreken werd onderdrukt, maar het vrije denken ging door. 'Gedachten zijn vrij, men kan ze niet keren,' zongen de Nederlanders. 'Zij planten zich voort, on-telb're keren'. Die gedachten vonden hun weerslag in de illegale pers. Als de vrijheid eenmaal was weergekeerd in het lage land aan de zee, dan moest alles anders worden. De gesel der werkeloosheid moest voorgoed worden uitgebannen. Door groter eendracht en saamhorigheid zou het geschonden vaderland worden opgebouwd. Wanneer Dirk in de eenzaamheid van de oude schuit die geheime kranten las, voelde hij telkens weer opnieuw de bewondering en eerbied groeien voor de mannen en vrouwen, die op deze wijze aan het verzet tegen de vijand deelnamen.

Wanneer Dirk de geheime krant las, kwam hem een zin in de gedachten, die hij lang geleden eens ergens had gelezen (hij wist niet eens meer waar): een goede wereld wordt niet geregeerd door gewoonten, maar door gedachten.

Londen had laten weten, dat het elk papiertje en elk krantje wilde lezen. Dat was een mooi karwei, wanneer over enkele maanden een koerier naar de overkant zou vertrekken. We zullen het winnen, dacht Dirk, het kan jaren duren, maar we zullen het winnen. Willem

38