Daar zaten wij, impressies over 'Londen '40-'45'

soort dankbaarheid en de zekerheid dat men die dankbaarheid niet in volle omvang kon betonen. Zo’n van de eigen wortels afgeslagen gemeenschapje van mensen heeft dan de gezonde neiging tot heldenverering.

Alles wat met het verzet, openlijk of ondergronds, in het vaderland in de verte temaken had, was het onderwerp van de verering. Niet mateloos, niet onberedeneerd. Verheven heldenverering, dat was het. Diezelfde adoratie omgaf, ook dat is voor de kenner van de menselijke emoties begrijpelijk, in niet minder mate de leden van de strijdmacht in Engeland, de soldaten van de Brigade, de marine, jongens die voor Nederland bij de Royal Air Force dienden. Dit was heldenverering in de klassieke zin.

De jongens verdienden die adoratie. Burger of militair, iedereen had moeten leren gevaarlijk te leven. Maar de R.A.F. kreeg in overgrote mate de last der offers te dragen. Ze vochten met weinigen tegen een reusachtige overmacht. Van die paar honderd jongens in hun blauwe uniformen, met hun door spanning vertrokken gezichten - van die knapen van amper twintig, die hun jeugd verborgen achter grote snorren - van die kerels ‘met de blik van arenden in hun ogen’ (het woord is van Quentin Reynolds) - van die ‘few’ hing het lot van de wereld af, voor zover mensen dat in handen hebben. Ik schrijf deze regels 25 jaar na de luchtslag boven Londen, die over de toekomst besliste, en opnieuw voel ik me opgenomen in die hoge golf van vertedering en dankbaarheid, die iedereen greep als hij de Spitfires langs de hemel zag flitsen, zuidwaarts, de vijand en de dood tegemoet. Als ze op de grond waren en in hun vrije uurtjes door Londen banjerden, spraken we de jongens aan.

‘Wouter, ga je mee, ik heb zin om je vrij te houden.’

‘Gerrit, als je het week-end verlof hebt, kom dan eens bij ons logeren.’ Anderen, die het royaler konden doen, stuurden geschenken. Ik zie nu voor me het gezicht van ir. P. F. S. Otten, baas van Philips, die tijdens de oorlog in de vrijheid verkeerde. Een harde zakenman, maar ook een geest-drifteling, zoals er slechts een paar in de honderd jaar worden geboren. Hij liet de Nederlandse jongens van de R.A.F. door zijn kantoor in New York eens in de zoveel weken pakken boeken sturen en fototoestellen en weet ik wat nog meer. ‘Geschenken zijn de zendboden der liefde’, schreef Shakespeare. Voor mij ligt een boekje met rijmen, die ir. Otten in die tijd schreef. Om uiting te geven aan zijn enthousiasme om na de oorlog de wereld een stukje beter te maken.

‘Landgenoten, op wie verantwoordelijkheid is gelegd ‘in een tijd, dat ons volk strijdt voor vrijheid en recht ‘laat ons bewust zijn van het feit, dat bestaat:

‘angst voor die verantwoordelijkheid is de bron van veel kwaad'

113