Daar zaten wij, impressies over 'Londen '40-'45'

vluchtelingenkamp. Daar heeft Jan Schweyk, nog steeds doofstom, een paar maanden gezeten, totdat deze imitatie-Trappist iedereen zo stierlijk begon te irriteren dat de heren met de hoge hoeden er geen bezwaar tegen maakten toen hij te kennen gaf verder te willen wandelen. Naar Lissabon. Pas daar, op het Nederlandse gezantschap vond Jan de spraak terug. Ze zetten hem op een vliegtuig en zo kwam hij in Londen aan.

Streng voorschrift was, dat iedereen die in Engeland aankwam in ‘the Patriotic school’ in psychologisch opzicht binnenste buiten werd gekeerd. Op die manier zijn heel wat spionnen, die zich onder de Engelandvaarders hadden gemengd tegen de lamp gelopen. In die ‘Patriotic School’ is Jan Schweyk getest. Vonnis: te stom om gevaarlijk te kunnen zijn. Hij was vrij man, vrij in Engeland.

Alle Nederlandse Engelandvaarders werden, zodra ze door de Engelsen waren vrijgelaten, door Koningin Wilhelmina ontvangen. Zij wilde zoveel mogelijk uit de eerste hand worden ingelicht over alles wat er in Nederland gebeurde. Voor Hare Majesteit vormden ze de levende schakel tussen bezet Nederland en Londen.

Jan Schweyk werd dus door de Koningin in audiëntie ontvangen.

Het is niet aan te nemen dat hij zijn staatshoofd belangrijke inlichtingen heeft kunnen verschaffen. Van die audiëntie vertelde hij zelf:

‘Ik moest bij de Koningin komen. Eenvoudige meubeltjes hoor. Toen mijn vader en moeder gingen trouwen, zaten ze knapper in de spullen dan Willemien. Hoe ik de Koningin vond? Een erg aardig mens, maar het viel me bar tegen dat ze helemaal geen kroontje op haar hoofd had, en ze had ook niet zo’n appel in haar hand.’

Bijna zonder uitzondering waren de Engelandvaarders fikse kerels. Er was veel moed nodig om in het verzet te blijven en de oorlog in Nederland voort te zetten - de sprong naar de vrijheid vereiste ook heel wat durf om daar het gevecht verder te voeren. De veelal jonge mannen, die in Engeland aankwamen, waren daadmensen. Selectie uit een milieu van durvers. Van traditionele Nederlandse politiek hadden ze niet zo heel veel benul. Dat kon ook niet, want hoe oud waren ze, toen elk politiek leven in Nederland de keel werd dichtgeknepen? Maar in hun eigen omgeving, in bezet Nederland, hadden ze gefantaseerd over de nieuwe toekomst die land en volk wachtte, wanneer de vijand eenmaal zou zijn verjaagd. Wie kon niet waarderen dat die dromen niet altijd evenveel verband met de werkelijkheid hielden? Trouwens wat deed dat ertoe? De frisse onbedorven daadkracht van deze mensen was hun voornaamste bezit. Ze brachten een naar waarheid getekend beeld van Nederland naar Londen over -maar het was het beeld van slechts een gedeelte van Nederland.

108