Daar zaten wij, impressies over 'Londen '40-'45'

naar een advocaat en droeg die op tot in hoogste instantie de rechtsgeldigheid in Engeland van een Koninklijk Besluit der Nederlandse regering te betwisten. Het werd een geruchtmakend proces. ‘De zaak Amand’.

Het ging om het gezag der Nederlandse regering. De Engelsen vonden het niet leuk. Maar wat moesten ze doen? Engelse jongens moesten dienen. En dan zou zo’n bloemenkoopman vrij blijven? Het was een principieel geding. Stel je voor dat emigrantenregeringen het recht werd ontzegd hun onderdanen-in-de-vrijheid tot dienstplicht te roepen - waar bleef dan de militaire hulp van de vrije Fransen, de vrije Polen, de vrije Tsjechen en noem nog maar een stel landen op?

Nee, het proces dat Amand de regering van Koningin Wilhelmina aandeed vond nergens sympathie. De koopman verloor het dan ook glansrijk. In hoogste instantie werd beslist: de Nederlandse regering heeft het recht dit Koninklijk Besluit uit te vaardigen en op Engels grondgebied heeft het rechtsgeldigheid.

Toen dat principiële besluit eenmaal was genomen, stond meteen vast dat ‘A één’ ook rechtskracht had. Met andere woorden: over bezittingen van Nederlanders in het buitenland kon de regering van Koningin Wilhelmina zeggenschap oefenen. Dat deed ze dan ook snel en vlijtig. Zo werden alle Nederlandse bezittingen voor de toekomst beveiligd. Op zekere dag kregen een stuk of wat Nederlanders, waaronder de schrijver dezer regelen, de officiële mededeling, dat de regering van Nederland nu ook alle bezittingen van de Nederlandse vakbeweging in beslag had genomen, ‘de lijst gaat hiernevens’ en de personen aan wie deze mededeling was geadresseerd, had aangewezen als beheerders dezer vermogens, met de verplichting op gezette tijden de regering verslag te doen van het beheer. Dat beheer zelf had hoegenaamd niets om de hakken. De effecten lagen te liggen en dat was alles.

Eenmaal per jaar ging Jan Lebon in de kelder zitten bij de Midland Bank. Dat was ook geen opoffering. Van ’s morgens negen tot een uur of twaalf knipte hij keurig netjes couponnetjes, voor het socialisme.

Maar het verhaal is nog niet uit.

In dit spel der miljoenen komt een nieuwe wonderlijke gast opdagen. Op zekere dag ging de telefoon.

‘U spreekt met kolonel So-and-So. Ik ben manager van de brokers-firma (hij noemde een naam) in de City. Kan ik eens met U lunchen?’

Als de lunch wordt afgeschaft, gaat het Commonwealth ten gronde.

‘Sir, enkele maanden voor de oorlog heb ik bezoek gehad van mensen van de Diamantbewerkersbond in Nederland. Die hebben door bemiddeling van mijn firma hier in Londen achttien staven goud gekocht en betaald ook.

102