Het kleine land en zijn groote schoonheid

juweel, dat niet treft door felle glinstering van kostbare edele gesteenten en metalen, doch bekoort door zijn fraaie lijnen, zijn nobele teekening, zijn zachten glans. Want hier zijn het niet grootsche gebouwen, kostelijke paleizen, drieste triomfbogen, monumentale kerken, pralende gedenkteekens, die de stad haar wezen en karakter geven. Hier hebben geen pracht-lievende vorsten, geen machtige alleenheerschers gewoond, die monumenten van hunne kortstondige heerlijkheid en van hun spilzucht achterlieten. Hier zijn geen boulevards vol groote bouwwerken, achter welke geheele wijken van sombere, eenvormige, leelijke straten verborgen liggen. Hier is alles belangwekkend, karakteristiek; hier is het de stad zelve, in haar geheel, met hier en daar slechts een bescheiden monumentaal accent, een geestigen toren, een speelsch bruggen-complex, zich vertoonend als „a thing of beauty”. Alle elementen der groote schoonheid van het kleine land zijn hier ver-eenigd en zoo is Amsterdam de volmaakte vertegenwoordiging van alles, dat Nederland bekoorlijk en aantrekkelijk doet zijn. Zóó is Amsterdam: het oude, zooals het ligt in den halven cirkel van de voormalige vest, van zijn „buitenschans”, zooals de oude Amsterdammers het noemden. Niet hetgeen óók Amsterdam heet, doch met de prachtige antieke stad niets gemeen heeft: de gordel van bij het oude stadsplan niet aansluitende, stelsellooze, hopelooze, troostelooze, afzichtelijke wijken, die de stads-uitbreiding vormen, in de tweede helft der negentiende eeuw aangevangen en tot in de twintigste voortgezet. Deze „nieuwe stad” is wel een verbijsterende tegenstelling tot de oude en legt wrange getuigenis af, zoowel van de onbekwaamheid der stadsbestuurders van een halve eeuw of zoo geleden, als van het hopelooze verval der bouwkunst in die dagen. Wie, naar het oude gezegde, over deze gruwelijke buurten het schrikkelijkst zwijgt, heeft het allermeest gezegd. Men zou in staat willen zijn, met gesloten oogen deze ellendige wijken, deze nieuwe stad te doorkruisen, op den tocht van de oude naar de nieuwste stad. Want in onze dagen is, buiten de verfoeilijke „pijp”-buurten, het nieuwste Amsterdam verrezen, dat, als het oude, een geheel eigen karakter heeft, een reeks van uitgestrekte moderne wijken, als geen andere stad ter wereld te aanschouwen geeft. Wel-overwogen is hier hetgeen men tegenwoordig „stedenbouw” noemt. Logisch en dientengevolge schoon is het stratenplan. Breed, doelmatig en fraai beplant zijn er de hoofdverkeerswegen, intiem en gezellig de overige straten; en

19