Amsterdam, die groote stad

Dit boek nu is aan dit Amsterdam gewijd — en aan de Amsterdammers. Het is niet bedoeld als een geschiedenis. Daaraan bestaat geen behoefte. Vele schrijvers hebben in den loop der tijden de historie der stad te boek gesteld: Pontanus, Dapper, Von Zesen, Commelin, Wagenaar, later Van der Vijver, Ter Gouw en anderen. In onze dagen heeft Brugmans de literatuur over ons goede Amsterdam verrijkt met een monumentale geschiedenis, die haar geheelen bestaansduur omvat. Talloos zijn de geschiedkundige monografieën, die bepaalde onderdeelen en phasen behandelen, alsmede de kleinere opstellen en artikelen van gelijken aard; men denke slechts aan Ter Gouw, De Roever, Gimpel, Van Nierop, De Miranda, ’t Hooft, D’Ailly, Scheltema, Zadoks, Weisman, Breen, Veth.

Het zou dwaasheid wezen alweder een geschiedverhaal op te disschen, dat niets nieuws zou kunnen brengen en geen belangstelling zou kunnen opwekken.

De bedoeling van dit boek is slechts, een schets te geven van de stad zelve, van de veranderingen die zij heeft ondergaan, van het wezen en leven harer bevolking in den loop van ongeveer een eeuw, dus van circa 1840 tot heden. Het bevat geen sociologische verhandelingen. Het is geen sociaal-geographisch essay. Er komen weinig wetenschappelijkheden en nog minder cijfers en statistieken aan te pas. Het zal slechts een min of meer kaleidoscopisch beeld vertoonen van de stad en hare gedaanteverwisselingen, van de stedelingen in hun leven en bedrijf.

Een groot deel van dit alles heb ik zelf aanschouwd en dus vindt veel van hetgeen volgen zal zijn oorsprong in mijn geheugen, doch ook in mijn aan-teekeningen van hetgeen anderen mij in den loop der j aren hebben medegedeeld. Uiteraard heb ik ook geput uit hetgeen verschillende schrijvers hebben te boek gesteld. Bovendien had ik het geluk de hand te kunnen leggen op zeer merkwaardige notities van allerlei slag, die een Amster-damsche wijkmeester een eeuw geleden heeft te boek gesteld en waaraan hij vele, voor ons zeer curieuze documenten heeft toegevoegd. Ten slotte heb ik mij ook van officieele gegevens bediend.

Hetgeen ik uit deze bestanddeelen heb samengesteld, is stellig onvolledig en onvolkomen. Het heeft niet de pretentie wetenschappelijk te zijn. Het is niet anders dan de poging van een Amsterdammer, vervuld van liefde voor zijn geboortestad, om, nu zoo veel veranderd is en wie weet hoe veel meer veranderen zal, het nageslacht in staat te stellen zich een voorstelling te maken van het doen en laten dergenen, die vóór hen de stad bevolkten, alsmede van de lieve, oude stad zelve.

Schiller dichtte:

9