Amsterdam, die groote stad

nieuwe gebouwen was hoegenaamd geen piëteit voor het verleden, geen oog voor de schoone omgeving aanwezig. Zij bouwden in de meeste gevallen op zich zelf reeds onbeteekenende, vaak bepaald leelijke gebouwen, die wat vormgeving, gedaante en kleur aangaat, aandoen als moddervlekken op een staatsiekleed. Zelfs als zulk een bouwwerk op zich zelf goed is, blijft het gewoonlijk nog buiten harmonie met het milieu. Een van de weinige voorbeelden hoe het kan en hoe het zou moeten, is het Gereformeerd Gymnasium op de Keizersgracht, No. 418.

Het euvel bepaalt zich uiteraard niet tot de groote grachten, doch is alomtegenwoordig, zoodat het noemen van voorbeelden overbodig raag heeten; het zou trouwens een boekdeel op zich zelf vorderen.

Maar niet alleen het bouwen van in hunne omgeving, of liever: in de oude stad niet passende huizen, is een schennis, even erg, wellicht zelfs nog erger, is het bouwen tot voor de binnenstad buitensporige hoogte. Voorbeelden hiervan zijn het gebouw van de Nederlandsche Handelmaatschappij, dat, hoe fraai op zich zelf ook, de prachtige Bocht van de Heerengracht, gezien van de brug tusschen Koningsplein en Leidsche-straat, doodslaat, dat van de Amsterdamsche Bank, kantoorgebouwen op den N.Z. Voorburgwal en elders, die gruwelijke verstoringen van het silhouet zijn.

Dit alles, ofschoon erg genoeg, is van betrekkelijk geringe beteekenis. in vergelijking met de verminking, die men de stad heeft doen ondergaan door demping van grachten. Tot hen, die het lot der stad, wat haar uil erlijk betreft, in handen hadden — en ook nog wel hebben — schijnt niet het besef te hebben kunnen doordringen, dat het water het voornaamste element van haar schoonheid is en er derhalve niet aan geraakt mocht worden, behalve wanneer onverbiddelijke noodzakelijkheid er toe dwingt. Waarschijnlijk heeft men bij de verschillende dempingen zich verbeeld, dat zulke noodzakelijkheid aanwezig was; maar in vele, zoo niet de meeste gevallen was zij hersenschimmig.

In den loop van de 19de eeuw werden gedempt: Nieuwe Zijds Achterburgwal (thans Spuistraat), Nieuwe Zijds Voorburgwal, Spui, Overtoom, Rozengracht, Elandsgracht, Goudsbloemgracht (thans Willem-straat), Anjeliersgracht (thans Westerstraat), Lindengracht, Deventer Houtmarkt (thans Jonas Daniël Meijerplein), Houtgracht en Leprozengracht (thans Waterlooplein), de helft van de Achtergracht (thans Falck-straat), Warmoesgracht (thans onderdeel van de Raadhuisstraat), Am-stelgrachtje (thans M. J. Kosterstraat), Damrak (van den Dam tot de Oudebrugsteeg), Martelaarsgracht, Hekelveld, Zaagmolensloot (thans

24