Amsterdam, die groote stad

passende bijvoeglijke naamwoorden kan voorzien zonder de grenzen van hetgeen men parlementair noemt te overschrijden, lieten zich jaren lang zeer sterk gevoelen. Zij zijn nog steeds maar al te zeer merkbaar en hebben

o. a. geleid tot den vele millioenen verslonden hebbenden bouw van drie sluizen, tot de eindelooze moeilijkheden met de Velser veerponten, tot de herhaalde verbeteringen van de Hembrug.

Tot in de jaren ’80 van de 19de eeuw bleef de Amsterdamsche haven vergelijkenderwijs verlaten. Daartoe werkte vooral mede, dat zij geen behoorlijke verbinding bezat met den Rijn. De oude Keulsche Vaart was volslagen onvoldoende. Na veel moeite werd bereikt, dat een kanaal naar den Rijn zou worden gegraven. Voor de zóóveelste maal belette ’s (ira-venhage, dat Amsterdam kreeg wat het noodig had. In plaats van een vaart, uitmondende zoo ver mogelijk in den Boven-Rijn, kwam het Mer-wedekanaal, dat de schepen dichter bij Rotterdam dan bij Duitschland brengt en bovendien te smal is voor Rijnschepen van eenigszins aanzienlijke afmetingen. Thans wordt het verbeterd.

Alle deze moeilijkheden, de ontwikkeling van de Amsterdamsche haven opzettelijk in den weg gelegd, waren even zoo vele hinderpalen voor een rationeele uitbreiding van het scheepvaartverkeer, hetgeen zich niet alleen in het havengebied, doch ook in de stad zelve afspiegelde.

Amsterdam was tot bijna aan het einde der 19de eeuw weinig meer dan een groote provinciestad. Vele harer oude nijverheden waren verdwenen. Met nieuwe wilde het slecht vlotten. De historie van hare vrijwel eenige groote industrieele inrichting, de „fabriek van Van der Made en Van Vlissingen” (tegenwoordig Werkspoor) was tientallen jarenlang éénlijdens-geschiedenis. Alleen de diamantbewerking was, na vele ups and downs in de jaren ’70 een bloeiende industrie geworden. Andere takken van nijverheid daarentegen verdwenen. Ongeveer een halve eeuw geleden was er op de Utrechtschezijde (Amsteldijk) een vrij groote glasblazerij en op de Stadhouderskade bij de P. C. Hooftstraat bevond zich een klok- en metaalgieterij; beide bestaan sinds lang niet meer. Hetzelfde lot trof de groote waskaarsenfabriek, gelegen aan hetgeen nu de Hobbemakade is, ongeveer ter plaatse van het Zuiderbad, en eenige jaren later verdween het groote, hooge gebouw van de suikerraffinaderij „op de Schans” (Mar-nixstraat). Later ging de suikerraffinaderij van Spakler, op de Lijnbaans-gracht, eveneens verloren. Eerst tegen de jaren ’90 van de 19de eeuw begon de haven te herleven, kreeg de scheeps- en machinebouw aanmerkelijke beteekenis en nam ook de ontwikkeling der industrie een vrij aanzienlijke vlucht.

16