Joods huwelijks- en echtscheidingsrecht

HISTORISCH OVERZICHT

II.i.e.i.i Commentaar

Ik zal de contributie van commentaar op vroegere bronnen duidelijk maken door de Tosafot als voorbeeld te nemen.

Tosafot zijn letterlijk 'toevoegingen'. Het is een verzameling niet doorlopende commentaren op de Talmoed. Oorspronkelijk was het niet een direct commentaar op de tekst maar een commentaar op de opmerkingen van Rasji (rabbijn Sjlomo ben Izaak. Troyes. 1040-1105). Deze methode werd ontwikkeld in het Franco-Germaanse gebied maar geleidelijk verspreidde dit genre zich over geheel Frankrijk, Duitsland, Spanje en ook Engeland, vóór de verdrijving der Joden aldaar. Als architecten van Tosafot worden beschouwd de schoonzoons en kleinkinderen van Rasji, met name Rabbenoe Tam (rabbijn Jacob ben Meir. Ramerupt. 1100-1171) en Rasjbam (rabbijn Samuel ben Meir. 10801158, een broer van Rabbenoe Tam).

De Tosafot worden vermeld als 'Sje'iltot' (uitleggingen) of 'giljonot' (glossen).

Andere bekende vertegenwoordigers zijn Rabbijn Izaak van Dampierre (R"I) en rabbijn Meir ben Baruch (haRaM)van Rothenburg (1225-1293) die stierf als gijzelaar van keizer Rudolph (zie noot 28). Kenmerkend voor Tosafot is de dialectische vorm: de voor- en tegenargumenten beginnen met 've'im tornar' (en als je dat zegt...) en de oplossingen met 'yesj lomar' (er kan [of moet dan] worden gezegd...). Deze redeneertrant kan als volgt worden beschreven:

De tekst zegt: handeling X is verboden. Dit wordt dan soms gelezen als: 'handeling X is verboden als feit Y aanwezig is'; hieruit kan worden afgeleid dat als feit Y niet aanwezig is handeling X is toegestaan.

Hierbij moet worden opgemerkt dat de Franco-Germaanse rabbijnen in het spoor van de Byzantijnse traditie vrij tegenover de tekst stonden, waarbij zij begrippen als 'lav davka' (niet exact) en 'davka' (exact) hanteerden.

Het volgende is een voorbeeld van deze redeneertrant in het familierecht. Volgens het Joodse recht is het een man verboden echtelijke betrekkingen te onderhouden met zijn overspelige vrouw en moet hij van haar

23