Joods huwelijks- en echtscheidingsrecht

HISTORISCH OVERZICHT

Door de ook in latere eeuwen steeds verdergaande uitleg¹, die ook een beperking betekent, wordt er als het ware een hek om de Tora (sejag laTora) geplaatst.

Een ander voorbeeld van de manier waarop de chagamiem (geleerden) werkten, zijn de regels omtrent het zwagerhuwelijk vermeld in Dew. 25:5 -10. Deze regeling wordt al eerder in de Tora vermeld in Ber. 38, de geschiedenis van Jehoeda en Tamar. Uit deze geschiedenis kan worden afgeleid dat de leviraatsplicht bij afwezigheid van zwagers op de schoonvader overging'². Dit instituut is dus al pre-sinaïtisch.³

In Dewariem staat een vrijwel identieke regeling, weliswaar met enige wijzigingen, die een mogelijke verbetering voor de weduwe inhouden. De belangrijkste wijziging daar is, dat de leviraatsplicht niet meer de enige optie is. Als deze niet wordt uitgevoerd, dan vindt er een scheidingsprocedure (chalitza) plaats.

Maar wat nu als de man sterft en hij laat vrouw en kind na; dan hoeft zij niet te hertrouwen met haar zwager. Als zij hertrouwt met een ander en het kind sterft, dan zou zij moeten scheiden van haar tweede man om met haar zwager te kunnen trouwen. Dit zou haar huwelijksgeluk kunnen verstoren en daarom wordt de regel van het leviraatshuwelijk zo uitgelegd dat de plicht van de vrouw om haar zwager te huwen slechts geldt indien haar echtgenoot kinderloos overlijdt.

Voorts geldt de verplichting alleen indien haar overleden echtgenoot en zwager dezelfde vader hebben⁴. De regeling geldt ook niet als er een dochter uit dat huwelijk is geboren; het woord 'ben' (zoon) wordt gelezen als 'zera' (zaad)⁵.

15

¹ '⁸ Zie bijvoorbeeld het supercommentaar op de sectie Yore De'a van de Sjoechan Aroech - de "Chogmat Adam" van R. Avraham ben Yechiel Mich'1 Dantzig. 17381820.

²  M. Elon, o.c. 7, Vol. 1 p. 194. Zie ook Ruth 4:12 waarin ook naar deze traditie wordt verwezen.

³  Maar voor de uitleg is dit niet verder van belang want "Een lemedin miekodem matan torah" - men kan geen wetten afleiden uit pre-sinaïtische bronnen. Zie verder Encyclopedia Talmudica. Jeruzalem 1997. Vol II pp. 40-43.

⁴  bYewamot 17b.

⁵  Voor een historische behandeling van het leviraatshuwelijk, Devora E. Weinberg: "Levirate Marriage and Halitzah in the Mishna" in the Annual of Rabbinic Judaism, Vol. 1, pp. 37-70, Brill. Leiden 1998, en haar "The Babylonian Talmud's