Een rest keert weer ....

die alleen zóó droomen kunnen onder de zilte doorzichtigheid van Hollands hemel. En dan komt mijn half-anaiphabete antropoïd-met-de-varkensoogjes, mij ontmoetend op het verboden tuinpaadje, en vertelt mij dat ik geen deel heb aan al deze dingen, waarvan hij het flauwste benul niet heeft, en dat ik alleen maar een rotjood ben. Wie denken kan en ontleden, zich met illusies geen rad voor de oogen draait en het brood der ellende noch der genade eten wil, waar het allereigenst bezit hem de spijze des geestes volop en onuitputtelijk reikt, zegt: neen: niet aldus! Wie zijn eigen wereld heeft: hemelwijd en aarde-diep. verkiest het niet bij gedoogen burger te zijn tüsschen twee werelden, op den schopstoel. Dat wil echter niet zeggen, en daarop kan niet voldoende nadruk worden gelegd: een enghartig en bekrompen zich opsluiten in het eigene. Er is wellicht nimmer een menschengemeenschap geweest die zijn vensters wijder heeft opengezet naar de wereld dan de Joodsche, en wij geven niets prijs van de blauwe bloemen der wijsheid en der schoone verteedering. die wij op onzen gang door den tijd hebben geplukt. Maar wij willen ze houden met het hoofd omhoog, in door niets en niemand betwiste en gekleineerde men-schelijke waarde. Wij herbouwen het land van Israël niet als een stompzinnig negerrepubliekje of een roofnest van kijfgrage ope-rette-generaals ergens in Midden-Amerika. Op den Scopusberg in Jeruzalem — „de Berg van het Uitzicht”! — rijzen trots de gebouwen van de Hebreeuwsche Universiteit: de eerste wérkelijke ontmoeting van Oosten en Westen in den navel der aarde. En uit hout en snaren van het Symphonieorkest van Tel Awiw zingen Beethoven en Bach hun eeuwig lied. Gelijk geschreven is door de hand van den Profeet: „Uw poorten zullen altijd openstaan, bij dag of nacht worden zij niet gesloten, om tot u te brengen de schatten der volken”.

* ♦ *

Van smaad zijn wij verzadigd tot den dood toe. En zelfs van Christelijke zijde laat men niet af zijn vurige kolen aan deze smaad toe te voegen. Er is één veelgehoorde argumentatie van dien kant die mij, en velen met mij, zóó diep grieft, dat ik niet nalaten kan er in dit verband even bij stil te staan en er met alle kracht en nadruk tegen te protesteeren. Ik bedoel de onmensche-lijke theorie dat wij de massale uitmoording door de Nazi’s aan ons zélf te wijten hebben, doordat wij Jezus van Nazareth als heiland hebben verworpen niet alleen, maar omdat onze voorouders bij zijn kruisiging zouden hebben uitgeroepen: „Zijn bloed kome over ons en onze kinderen!” Ziet ge nu wel, zegt men dan, jullie hebt het zelf gewild... De historiciteit van het verhaal, en daarmede het gezag ervan, voor ons, in het midden latend, zouden wij willen wijzen op een element dat van Christelijke zijde bij het

73