Een rest keert weer ....

aangevreten, omdat humanisme en democratie als richtsnoeren daarvan te hecht en te diep verankerd zijn. Al kan men natuurlijk nooit met absolute zekerheid voorspellen wat de geschiedenis in haar Pandora-doos verbergt.

Sociaal en economisch evenwel zijn de directe gevaren voor de kleine rest grooter: een tendentie tot terzijdestelling, tot uitslui ting vooral uit belangrijke posities, is in sommige handels- en industriëele kringen onmiskenbaar. Alleen waar benoemingsrecht direct de overheid competeert, is in het bijzonder bij intellectueele functies, van discriminatie nog niets gebleken en wordt de Neder-landsche traditie onverkort hooggehouden. (Maar bij het rechtsherstel haperen de beide zijden: het recht en het herstel!) Het zij nogmaals uitdrukkelijk gezegd; wat de „Vlammende Jeugd” drijft en de ouderen op haar voetspoor doet volgen, is het veranderde „geestelijke klimaat”: de geest van discriminatie en stempeling tot burgers van den tweeden rang. tot niet volwaardige leden der Nederlandsche volksgemeenschap. Dat is vaak een zaak van „feeling” meer dan van exacte feiten en cijfers, maar er zijn nu eenmaal imponderabilia ten opzichte waarvan het gevoel de eenig juiste wegwijzer is, mits het niet tot overgevoeligheid vervalle. En wij houden ons overtuigd dat dit hier niet het geval is. Het gaat met deze gewaarwording van onbehaaglijkheid, dit tasten van een onwelwillende sfeer, van een gebrek aan compatibiliteit, zooals dat ook in het persoonlijk leven het geval kan zijn met hot gevoel dat iemand u niet m&g. niet op u gesteld is. zonder dat ge u. eenerzijds, bewust zijt hem iets te hebben „gedaan” en anderzijds, zonder dat ge hem bepaalde onvriendelijkheden of vijandigheden ten laste kunt leggen. Kortom, de reactie van den ander op uw persoon, op uw wezen, is negatief. Het waarom kan uit een aantal van psychologische factoren zijn samengesteld, maar de analyse daarvan zal meestal de verhouding niet verbeteren: het feit der discongruentie blijft. Zóó voelen vele Joden in Nederland thans de verhouding met een groot deel hunner omgeving. Aan de andere zijde versterkt de verbondenheid met het Wereldjoden-dom, het besef deel uit te maken van de Gemeenschap van Israël die alom overgeleverd is aan rechteloosheid, willekeur en woordbreuk, dit gevoel van vereenzaming.

Dit houdt echter allerminst in dat de Joodsche nationale renaissancebeweging uit negatieve sentimenten zou leven, als een romantiseerende vlucht uit een beklemmende werkelijkheid. Zij heeft zich, integendeel, door de eeuwen der ballingschap heen, als de immanente wil der Joodsche geschiedenis getoond. Het is dit onverwoestbare Joodsche levensgevoel, waarover wij nog zullen spreken, dat de positieve aandriften en krachten activeert tot nationaal herstel in Palestina. Maar

f59