Een rest keert weer ....

de Joodsche bevolkingsgroep sociaal-economisch in belangrijke mate een eigen structuur bezat. En het aangeboren fatsoen van den Nederlander hield onwelwillende uitingen in het openbaar binnen de perken, temeer waar de overheid, getrouw aan haar goede traditie van verdraagzaamheid, tegen ontsporingen op dit gebied onmiddellijk met kracht front maakte. Men herinnere zich slechts het geval Bolland! Alleen waar vermeende „Joodsche invloed” al te opzichtig leek, kon men wel eens een meer massale deining waarnemen, bijv. toen in Amsterdam vier Joodsche wethouders de meerderheid in het college van B. en W. aldaar uitmaakten. En toch zaten deze heeren daar niet als Joden doch als wettig gekozen vertegenwoordigers der geheele Amsterdamsche burgerij en haar vroedschap. Maar het in de afgronden van het bewustzijn vertakte! nstinct, de onberedeneerde oerdrift, rekent niet met zulke spitsvondigheden! Want anti-semitisme is, in zijn diepste wezen, instinct; daarom is alle polemiek ertegen en alle apologie door de eeuwen heen boter aan de galg gebleken, vechten tegen de bierkaai en kwelling des geestes voor beide partijen! Behalve dan voor de spaarzame humanistische denkers bij wie, om de wijsheid van Ludwig Klages, den lijf-filosoof van het nationaat-socialisme, op zijn kop te zetten, de geest inaerdaéd tegenstrever van de animale „ziel” is....

Moet men nu de hier geschetste geestesgesteldheid anti-semi-tisme noemen? Bij een zoo ruim mogelijke begripsbepaling ongetwijfeld. In den regel gebruikt men deze kwalificatie echter eerst, wanneer de anti-Joodsche gezindheid, het tegen Joden zich uitende onlustgevoel, agressieve vormen gaat aannemen, een min of meer georganiseerde activiteit met bepaalde, duidelijk-omschreven

doelstellingen ontplooit en..... van sentiment tot beweging wordt

— beweging verstaan in verschillende van de letterlijke en overdrachtelijke beteekenissen die dit woord hebben kan. En in dit stadium zijn wij thans in Nederland aangeland!

Het feit is in confesso: de ster die het Duitsche nazidom — mengeling als het was van sadisme en infantilisme — op onze bovenkleeding had geplakt en die wij in het uur der bevrijding met zooveel opluchting en goeden moed verwijderden, prijkt er toch nog.... onzichtbaar. Hoe komt dat? Terwijl over het feit van toegenomen anti-semitisme in Nederland een communis opinio bestaat, loopen over de oorzaken de meeningen uiteen. Aan verklaringen geen gebrek, sommige simplistisch genoeg, maar misschien schuilt in elk ervan toch wel een vonkje van de waarheid en vormen zij mèt elkaar de oplossing van het oogenschijnlijke raadsel, mits men hun ondergronden onderkent. Daar is dan het verhaal van de „bewaarders” die, na de opwekkende berichten uit Auschwitz en omstreken, zich reeds de onbetwiste bezitters

64