Een rest keert weer ....

Is nu het anti-semitisme een speciaal na-oorlogsverschijnsel in ons land? Met het in het voorafgaande gebruikte „toegenomen”, hebben wij reeds te kennen gegeven dat dit niet onze meening is. Maar dit vereischt toch eenige nadere toelichting. Wij moeten nl. de begripsbepalingen hier wat verbreeden. Géén na-oorlogsproduct is het, wanneer men het woord in een min of meer academischen zin opvat: als een complex van gevoelens, bij den niet-Jood, van énders-zijn dan de Jood, een incongruentie in aard en manieren, van het ondervinden van den Jood als een vreemd element, een ondervinden dat in wezen een gevoel van onlust is — bij sterker affectiviteit zelfs van afkeer; in elk geval van afkeer van intiem sociaal contact. In een volksgemeenschap als de Britsche, aan welke anti-semitisme in den groven en agressievee vorm in het algemeen toch ook vreemd is. uit dit onlustgevoel zich bijvoorbeeld in het feit dat ge minstens in één van de vier stationsboek-handelromans die ge koopt, een „financier” kunt ontmoeten, die zich in het bezit verheugt van „Hebraic features” of een „aqui-line nose”, en daarmede uitgerust op de lachspieren van het lezerspubliek moet werken, in elk geval bij voorbaat gedisqualifi-ceerd is in hun oogen. Want zijn sociale zoowel als commer-ciëele gedragingen zijn altijd naar rato van hetgeen dit publiek van zulk een zoon van „the chosen people” verwacht. Woekeraars zijn in de Engelsche ontspanningslectuur voor minstens 90 ‘v„ Joden.^J)

Het hier beschreven gevoelscomplex heeft ook in Nederland altijd bestaan — slechts zeer ruime geesten toonden zich van deze vooroordeelen vrij — en zich gemanifesteerd in onzichtbare maar daarom niet minder rieëele scheidingslijnen: in de reeds genoemde ontoegankelijkheid van bepaalde ambten voor Joden en in die duizend bagatellen die evenzoovele speldeprikken waren in het vleesch van den mensch met gevoel van eigenwaarde. Maar een sociaal of nationaal gevaar vormde deze tegenstelling, die ten slotte op een onloochenbaar anders-zijn berust, niet: het was ontegenzeggelijk een vorm van discriminatie, maar een die in direct-maatschappelijken zin weinig gevolgen had. temeer omdat

i) Van Engelsche ontspanningslectuur gesproken : nadat dit was geschreven, ontmoette ik in een detective-story waarmee ik een luien Zondagavond vulde, een orlgineelen Engelschen dokter, die in een gesprek met een nogal bevooroordeelden vriend over een — natuurlijk — Joodschen geldschieter en naar aanleiding daarvan over joden in het algemeen, tegenover de kennelijke antipathie van zijn partner, tot déze verrassende conclusie komt: ,,A Jew as a Jew is all right, but a Jew who pretends he is a Gentile is a nasty bit of work." Zoo ziet men dat de wijsheid zelfs in het verborgene van de crimineele romantiek schuilt, maar het is een wijsheid waarmee menigeen zijn voordeel kan doen. Om niet misverstaan te worden: Ik bedoel niet menigeen onder de Gentiles...

63