Een rest keert weer ....

fakkel die een officier van Titus in het allerheiligste wierp, tot den grond zou zijn afgebrand, de tempelcultus zichzelf toch zou hebben overleefd. Het is nu alleen wat vlugger gegaan. Evolution-naire krachten laten zich keeren noch onderdrukken, op zijn hoogst door revolutie bespoedigen.

En nu is het merkwaardige dat, om de offers uit den tekst van het gebedenboek te lichten, „schrappen” veelal niet eens noodig zal zijn. zoo men ook hier tot de bewoordingen den Palestijnschen Siddoer terugkeert! Luister slechts naar deze lezing van „Retsé”, een fragment in den bij ons gebruikelijken tekst vol van reminis-censen aan den offerdienst. „Heb behagen, Heer onze God, aan Uw volk Israël en troon in Tsion, en mogen Uw dienaren U dienen in Jeruzalem”. Hier hoeft toch waarlijk geen woord veranderd of geschrapt. En zoo is er meer.

Natuurlijk zal hier en daar reconstructie onvermijdelijk zijn. Maar de ervaring heeft geleerd dat ook hier de „reparatie” het best kan geschieden, niet door eigen bedenksels, hoe fraai ook, doch door gebruik te maken van fragmenten uit oude, authentieke teksten. Dat levert verrassende resultaten op. Het gaat ermee als met de transplantatie van levend weefsel door de moderne chirurgie. Het groeit vanzelf in de nieuwe omgeving in en gaat er een organisch geheel van vormen. Het is, bij herziening den liturgie, een heel wat sierlijker procédé dan dat van een blauw potlood en een literair kunstgebit. Het heeft iets van het restaureeren van een kostbaar en oud schilderij: ook dèérbij is een kunstvaardige en voorzichtige hand noodig die het stof der eeuwen verwijdert erf het ongerepte schoon weer te voorschijn haalt. Nogmaals, lezer, de vernieuwing van den synagogedienst heeft meer voeten in de aarde, dan het gestandariseerde recept van „bekorten” u zou doen gelooven.

* * *

Nog twee andere vraagstukken eischen in het kader van deze beschouwingen aandacht. Het eerste is: het gebruik van de landstaal in de synagoge. Deze kwestie lijkt nauwelijks meer actueel, nu de Joodsche jeugd met zooveel vuur zich op het Hebreeuwsch geworpen heeft. In principe is zij inderdaad niet meer actueel, en toch is het mij bekend dat bijv. in een der gemeenten in het Noorden des lands direct na de bevrijding een heftige strijd is ontbrand over de wenschelijkheid sommige gedeelten van de liturgie in de landstaal te lezen.

Ik kan mij dit voorstellen. De renaissance van het Hebreeuwsch houdt niet in dat nu plotseling iedereen een geroutineerd Hebraïst is; ook niet ieder die zich met vlijt op de studie ervan toelegt is direct thuis in de taal van Bijbel en gebedenboek. En zij die op den tweesprong staan en die wij zoo gaarne willen terugwinnen.

53