Een rest keert weer ....

manifesteert zich vooral in het trachten naar een ontmoeting van Christendom en humanisme. Of en in hoeverre verwacht mag worden dat deze beide elkaar zullen en kunnen vinden, of dat wellicht, alle goede bedoelingen ten spijt, „never the twain shall meet”, omdat zij genetisch niet bijeenbehooren, is een vraag waarvan de beantwoording buiten het terrein van dit geschrift valt. Wat echter voor óns vaststaat is, dat de synthese waarnaar thans zoo krampachtig wordt gezocht, slechts compleet gevonden wordt in het handvest van een aan God ontsproten en aan God gebonden menschelijkheid, dat de wereld het „oude” Testament noemt. Want deze synthese is zin en zegelmerk daarvan. Omdat het O.T., de res humanae welke het niet gering acht, maar zin der Schepping, plaatst sub specie aeternitatis en de species aeter-nitatis laat uitvloeien in de res humanae. De ondeelbaarheid van zijn monotheïstische conceptie kent geen twee werelden. Doch een suggestie van eeuwen heeft de Westersche menschheid helaas verleert den geest van het Oude Verbond te onderkennen als een in zichzelf afgesloten, completen „Wegwijzer der Dolenden”. Haér noodlot en.... het onze.

♦ * *

Langs deze lijnen moet, dunkt ons, het gesprek loopen met onze verdwaalden en tastenden-in-duister, om onze schat der eeuwen te maken ook tot hun bezit, hun weifelen tot een verbeten trots en de leegheid van hun hart tot een hardnekkige trouw die van capituleeren niet weet, ook als de weg zwaar is en de voeten schrijnen op den pelgrimstocht. Er moet van dezen schat des Jodendoms een helder licht uitstralen, een onweerstaanbare aantrekkingskracht van uitgaan, wanneer geestdrift en psychologisch begrip zijn predikers en zendelingen zijn. In een hooggestemd en meesleepend artikel in het N.I.W., heeft I. L. Seeligmann eenigen tijd geleden dit geestelijk bezit van het Jodendom bondig en indringend geschetst en de zin van ons betoog kan niet beter dan in zijn woorden worden saamgevat.

„Daar is het Godsgeloof van het Jodendom, waarin Macht en Recht strijden tot hun eindelijke verzoening, daar zijn het sociale bewustzijn en het sociale geweten van de Joodsche ethiek, daar zijn de Joodsche denkbeelden over de verhouding van nationale idealen en universeele gezindheid, daar zijn de waarlijk democratische beginselen van het Bijbelsche recht en in de ontwikkeling der Joodsche traditie, daar is de bekoring van de Joodsche symbolen, daar is het pathos waarmee een nimmer falende Messiaansche verwachting al het leed van eeuwen heeft getrotseerd en overwonnen. Veel meer

26