Een rest keert weer ....

Het voorafgaande was de buitenkant. Het décor zoo ge wilt. Nu komen de menschen, de spelers die we in het décor moeten plaatsen: de Joodsche rest. Ik kan ze niet allemaal ten tooneelo voeren: zooveel Joden zooveel zinnen, maar er zijn toch wel min of meer duidelijk onderscheiden groepen te schematiseeren. Die dan weer allemaal hun grensgebieden en zelfkanten hsbben en ook — of juist daardoor — hier en daar in elkander vloeien. Zoo bestaat er bijv. een groep die zoowel bij de orthodoxie als bij de Zionisten behoort — dat is al lang vóór den oorlog zoo geweest — en zijn er, mirabile dictu, sjoelbezoekende „humanisten”. Maar we zijn nu eenmaal het meest paradoxale volk ter wereld: herinnert ge u Sammy Gronemann’s onsterfelijke minjan makende¹) atheïst niet. „Das Un-begreifliche, hier ist’s getan ...” Bij óns... helaas.

Maar om tot den ernst terug te keeren. Niet alleen de onderscheiden groepen hebben hun zelfkanten, ook de geheele kleine gemeenschap der teruggekeerden en boven-water gekomenen heeft haar peripherie. NI. zij die zoo gauw mogelijk eiken band met deze gemeenschap willen losmaken en opnieuw „onderduiken”, maar nu om voorgoed op hun duikadres te blijven: de assimilatie. Dat dit in een deel der gevallen lukken zal is buiten kijf; de weerstanden die zich van de zijde der andere partij zouden kunnen activeeren, blijven in het verband van dit opstel buiten beschouwing. Die het probeeren willen, zullen zich, door wat misschien komen kan, in elk geval niet laten afschrikken, integendeel er waarschijnlijk juist door aangemoedigd worden. Overigens hebben we hier niet met een novum te doen, deze principiëele (s.v.v.) assimilanten zijn er ook vóór den oorlog geweest en er zijn sinds jaren ook in Nederland families waarvan langzamerhand nauwelijks iemand zich de Joodsche herkomst herinnert. Al komt de aap wel eens uit de mouw op een ongelegen oogenblik!

Maar er is toch een nieuwe nuance in deze soort assimilatie gekomen, een nuance, die vooral in Duitschland en Oostenrijk al meer dan anderhalve eeuw tot systeem geworden was: de doop als springplank in de vergetelheid. Waar vóór de Duitsche bezetting hier te lande geen officiëele discriminatie van Joden bestond,

') Minjan, hier: huiselijke godsdienstoefening.

17