Karl Marx en zijne voorgangers

— 274 —

Tantae molis erat, „de eeuwige” natuurwetten van de kapitalistische produktiewijze te ontbinden, het scheidingsproces tusschen arbeiders en arbeidsvoorwaarden te voltrekken; op de eene pool, de maatschappelijke produktie- en levensmiddelen in kapitaal om te zetten, op de tegenpool, de volksmassa in loonarbeiders, in vrije „arbeidende armen”, dat was het kunstprodukt, dat de moderne geschiedenis ons aanbood. Wanneer het geld. volgens Augier, „met natuurlijke bloedvlekken op den wang ter wereld komt”, dan is het kapitaal ter wereld gekomen, besmet van kop tot teenen en druipend uit alle poriën, van bloeden vuil.”

Het nu volgende hoofdstuk handelt over:

De historische zending van de kapitalistische a k k u m u 1 a t i e.

In een kort overzicht, resumeert hier Marx de resultaten, uit zijn analyse en zijn onderzoek gewonnen. Thans gaat hij over tot het bepalen van de richting die het kapitalisme, eenmaal gekomen op de hoogte waarop het staat, consekwent en op de weg der ontwikkeling voortgaande, zal volgen. Marx heeft hier niet anders gedaan, dan in groote lijnen den weg van het proces aangegeven, niet de snelheid van dit proces, dat door tal van omstandigheden, soms kan worden onderbroken, soms kan worden vertraagd. Dit zagen wij ook reeds uit Marx zelf, bij het schetsen o. a. van het concentratieproces van het kapitaal. Men heeft Marx vaak, moedwillig zelfs, onderschoven, een profetie te hebben gegeven hl deze bladzijden voor het heden, en dan verklaard, dat deze niet „uit is gekomen!” Het is zeker zeer gemakkelijk, eerst een carricatuur te maken van groote denkbeelden, die afgeleid zijn uit ervaring en analyse, — de grondpijlers voor elk wetenschappelijk onderzoek, — en dan deze te gaan bespotten. Marx profeteert niets. Marx leerde ons uit het verleden, het heden, uit het heden de toekomst af te leiden. Niet de toekomst-maatschappij, die eene afspiegeling zal moeten zijn van de economische en politieke verhoudingen, die dan de heerschende zullen zijn, maar van de toekomstige oplossing van het kapitalistisch produktiesysteem. Marx zegt dan:

„Zoodra dit omwentelingsproces (van de oude verhoudingen tot zuiver privaat-kapitalistische) naar diepte en naar omvang. de oude samenleving in genoegzame mate heeft gerevolutioneerd; zoodra de arbeiders in proletariërs, hunne arbeidsvoorwaarden in kapitaal zijn omgezet, zoodra de kapitalistische produktiewijze op eigen beenen staat, verkrijgen de verdere socialiseering