Karl Marx en zijne voorgangers

— 271 --

ter bevordering van de omzetting van gemeenschappelijk eigendom in privaat-eigendom, zoo als Marx dit, met historische feiten in de hand, van Engeland weergeeft, zoo trad de staatsmacht ook daar handelend op, waar het gold de arbeiders te doen gewennen, aan de subordinatie en de discipline van het kapitalisme. Strenge wetten stelde de Staat, zoowel op de vagabondage (z. g. n. bloedwetgeving onder Hendrik Vlii in 1530 en onder Èlisabeth in 1572); als op het maximum dat het arbeidsloon mocht bedragen, en tegen arbeiders-coalities. Deze laatsten bleven in Engeland nog heerschen, tot aan het jaar 1825, toen zij moesten bezwijken voor den drang der arbeiders. Dit hoofdstuk over d e „o n t-eigening van het landvolk van grond en bodem”, eindigt Marx aldus:

„De roof der kerkelijke goederen, de frauduleuze ontvreemding van de staatsdomeinen, de diefstal van gemeenschappelijk-eigendom; de usurpatorische en met onbarmhartig terrorisme voltrokken revolutioneering van Feodaal en Clan-eigendom (zooals bijv. in Schotland), in modem privaat-eigendom, dat waren evenzoovele idyllische methodes van de oorspronkelijke akku-mulatie. Zij veroverden het veld voor de kapitalistische agrikul-tuur, lijfden den grond en den bodem bij het kapitaal in, en schiepen daarmede voor de industrieën in de steden, denoodige toevoer van een vogelvrij proletariaat.”

* *

*

Met het proletariaat, ontstond evenwel ook, de inwendige markt voor het kapitaal. Vroeger produceerde elke boerenfamilie zelf levensmiddelen en de voorwerpen voor huiselijk gebruik, die zij noodig had. Thans werd dit natuurlijk ook anders. De levensmiddelen kwamen, met de opkomst van het kapitalisme in de voortbrenging, als waren op de markt. De produkten der kapitalistische industrie, — in dit tijdstip: de periode derManufak-tuur, — vonden nu hunnen aftrek bij de loonarbeiders der industrie van de groote landgoederen, zoo ook bij de boeren zelf. Veeltijds was hun land te klein geworden, om ze voort te brengen; de landbouw werd voor hen tot nevenbedrijf en de huisindustrie voor het doel van eigen verbruik, trad op den achtergrond en maakte plaats voor een huisindustrie, die waren voortbracht voor de kapitalisten. Voor den koopman in den aanvang, maar later voor den landelijken industrieel; eene der afschuwelijkste, maar tevens een der meest winstgevende vormen, van de kapitalistische uitbuiting.

„Zoo gaat,” zegt Marx, „hand aan hand met de expropriatie