Karl Marx en zijne voorgangers

— 261 —

grondslag eener meer uitgebreide voet van produktie, van de haar begeleidende methodes tot verhooging van de produktiekracht van den arbeid en tévens tot bespoedigder produktie van méérwaarde. Wanneer dus telkens, een zekere graad van kapitaals-akkumulatie, als voorwaarde voor de specifiek kapitalistische produktiewijze te voorschijn komt, veroorzaakt deze laatste, op terugwerkende wijze, een bespoedigde akkumulatie van het kapitaal. Deze beide economische faktoren brengen, naar mate van de samengestelde verhouding, van de afstooting die zij wederzijds op elkander uitoefenen, de wisseling voort in de technische samenstelling van kapitaal, waardoor zijn variabel bestanddeel steeds kleiner en kleiner wordt, vergeleken met zijn constant deel.

Elk individueel kapitaal is een grootere of kleinere concentratie van productiemiddelen, met een zich daarmede in overeenstemming bevindend commando, overeen grooterof kleiner leger van arbeiders. Het breidt, met de vermeerderde massa van den als kapitaal funktioneerenden rijkdom, ook zijne concentratie in de handen der individueele kapitalisten, daarvandaan de grondslag van de produktie op groote schaal, en de specifiek kapitalistische pro-duktie-methoden uit. De groei van het maatschappelijk kapitaal, voltrekt zich in den groei van vele, individueele kapitalen. Alle andere omstandigheden als gelijkblijvend aangenomen, groeien de individueele kapitalen, — en met hen de concentraties van produktiemiddelen, — in die verhouding aan, waarin zij aliquote (gelijkdeelende) deelen van het maatschappelijk totaal-kapitaal vormen. Tegelijkertijd scheuren zich dan afstootsels van de oor-sprong-kapitalen los en funktioneeren als nieuwe, zelfstandige kapitalen. Een groote rol speelt hierbij, onder anderen, de verdeeling van vermogens in kapitalisten-families. Met de akkumulatie van kapitaal groeit daarvandaan ook, meer of minder, het aantal kapitalisten aan. Twee punten karakteriseeren deze soort van concentratie, welke onmiddellijk op de akkumulatie berust, of veelmeer, met haar identiek is. Ten eerste: de aangroeiende concentratie der maatschappelijke produktiemiddelen in de handen van de individueele kapitalisten wordt, onder overigens gelijkblijvende omstandigheden, beperkt, door den graad van wasdom in den maatschappelijken rijkdom. Ten tweede: het in elke produktie-spheer vastgelegde deel van het maatschappelijk kapitaal, wordt verdeeld onder vele kapitalisten, welke tegenover elkander staan als onafhankelijke, en met elkander concurreerende warenvoortbrengers. De akkumulatie en de haar begeleidende concentratie, worden dus niet alleen op vele punten gesplitst, maar ook de aangroeing van de funktioneerende kapitalen, wordt doorkruist