Karl Marx en zijne voorgangers

— 250

„Van maatschappelijk standpunt beschouwd, is dus de arbeidersklasse, ook buiten het onmiddellijk arbeidsproces, even zoozeer het eigendom van het kapitaal, als het doode arbeidsinstrument. Zelfs hare individueele consumptiefs binnen zekere grenzen, niets dan een moment in het reproduktieproces van het kapitaal. Dit proces zelf, zorgt er wel voor, dat die zelfbewuste produktieinstrumenten niet wegloopen; terwijl het hun produkt, gestadig van pool naar tegenpool van het kapitaal verwijdert. De individueele consumptie zorgt eenerzijds, voor hare eigen instandhouding en reproduktie, anderzijds, — door vernietiging van levensmiddelen, — voor hare gestadige wederverschijning op de arbeidsmarkt. De romein-sche slaven waren door ketens, de loonarbeiders zijn door onzichtbare draden, aan hunne eigenaren gebonden. De schijn van hunne onafhankelijkheid, wordt hier echter, door de gestadige verwisseling der individueele loonheeren en door de fictio juris van het contrakt, gehandhaafd.”....

„Het kapitalistisch produktie-proces reproduceert alzoo, door zijn eigene voltrekking, de scheiding tusschen arbeidskracht en arbeidsvoorwaarden. Het reproduceert en vereeuwigt daarmede, de exploitatievoorwaarden van den arbeider. Het dwingt den arbeider gestadig tot verkoop van zijn arbeidskracht, om daarvan te leven en maakt telkens de kapitalisten geschikter tot dien koop, om er zich door te verrijken. Het is nu niet meer het toeval, hetwelk kapitalist en arbeider, als kooper en verkooper, tegenover elkander op de arbeidsmarkt brengt. Het is het alternatief van het proces-zelf, dat den een steeds als verkooper zijner arbeidskracht op de waren-markt terugslingert en zijn eigen produkt steeds in het koopmiddel van den ander doet veranderen. Inderdaad behoort de arbeider aan het kapitaal toe alvorens hij zich aan den kapitalist verkoopt. Zijne economische onderhoorigheid, wordt tegelijk tot een middel, en tegelijk omhuld door de periodieke vernieuwing van zijn zelf-verkoop, door de verwisseling zijner individueele loonheeren en de oscillatie (slingering), in den marktprijs van den arbeid.

Het kapitalistisch produktieproces, in zijnen samenhang beschouwd of als reproduktieproces genomen, produceert dus niet alleen méérwaarde, het produceert en reproduceert de kapitaalverhouding zelf; aan de eene zijde dus kapitalisten, aan de andere zijde loonarbeiders.”

Hoe méérwaarde kapitaal wordt.

Het geval dat de méérwaarde, in haar geheel, door denkapi-