Karl Marx en zijne voorgangers

— 233 —

doen vermeerderen, doordien het in zich opreeg alle leden van de arbeidersfamilie, zonder verschil in geslacht of ouderdom, en deze,

onder de onmiddellijke heerschappij van het kapitaal plaatste.”____

„De waarde van de arbeidskracht wordt bepaald, niet alleen door de, tot in standhouding van den individueelen, volwassen arbeider nood-zakelijken arbeidstrijd, maar ook door die, welke er noodig is, om de arbeidersfamilie in stand te houden. Terwijl de machinerie alle leden der arbeidersfamilie op de arbeidsmarkt werpt, verdeelt zij de waarde van de arbeidskracht van den man, over zijn gansche gezin. Zij ontwaardigt daardoor zijne arbeidskracht. De aankoop van in vier arbeidskrachten bijv. geparcelleerde familie, kost wellicht méér, dan vroeger de aankoop van de arbeidskracht van één gezinshoofd, maar daarvoor komen dan ook vier arbeidsdagen in de plaats van e e n; en hunne prijs daalt in de verhouding tot het overschot van de méér-arbeid van die vier, over den prijs van de méér-arbeid van die eene. Vier moeten niet alleen den arbeid, maar ook den méér-arbeid aan het kapitaal leveren, opdat één gezin in het leven blijve. Zoo verwijdt de machinerie reeds van te voren, met het menschelijk exploitatiemateriaal, tevens haar eigen uitbuitingsterrein voor het kapitaal, en tegelijk daarmede, tevens den graad van exploitatie.

Zij revolutioneert evenzoo goed van grond uit, de formeele tusschenkomstvande kapitaalverhoudingen, als zij dit het contract tusschen kapitaal en arbeid doet. Op den grondslag van den warenruil, was het eene eerste voorwaarde, dat kapitalist en arbeider als vrije personen, de een als onafhankelijke warenbezitter, van geld en produktiemiddelen, de ander als bezitter van arbeidskracht, tegenover elkander kwamen te staan. Maar nu koopt het kapitaal onmondige of half-mondigen. De arbeider verkocht vroeger zijne eigene arbeidskracht, waarover hij, als formeel vrije persoon de beschikking had. Hij verkoopt thans vrouw en kind. Hij is een slavenhandelaar geworden”.

Marx gaat thans over tot een historisch overzicht, gestaafd door officieele berichten van de fabrieksinspecteurs in Engeland over den kinderarbeid, van af den aanvang der negentiende eeuw; benevens van de drooge, maar toch zoo hartverscheurende rapporten van de ellende door vrouwen- en kinderarbeid, die de eerste bloeiperiode van het engelsche kapitalisme, tot ver in de jaren 1830 toe, te lezen geven. Wij hebben ons bij Robert Owen’s beschrijving daarmede reeds bezig gehouden. Maar Marx ziet ook in deze ellende, niet de ellende aan- en voor zich, maar eene die in zich, een revolutioneerend element tevens bevat.

Hij zegt: „door die overwegende toevoeging van vrouwen-