Karl Marx en zijne voorgangers

— 232 —

natuurkrachten. De produktie van machines door machines, doet hare waarde echter inkrimpen, naar verhouding van hare uitbreiding en werking,

„Uitsluitend als middel tot goedkoopermaking van het produkt beschouwd, vindt het gebruik van de machinerie daarin hare grenzen, dat hare eigen produktie minder arbeid kost, dan hare toepassing ervoor in plaats geeft. Voor het kapitaal echter, laat zich deze grens enger uitdrukken. Daar het niet, de ten koste gelegden arbeid, maar de waarde der ten koste gelegde arbeidskracht betaalt, wordt voor hem het machinegebruik begrensd, door het verschil tusschen de machinewaarde en de waarde van de door haar vervangene arbeidskracht. Daar de verdeeling van den arbeidsdag, in noodwendigen arbeid en méér-arbeid, in verschillende landen in verschillende periodes, of gedurende dezelfde periode voor verschillende takken van bedrijf, verschillend is; dan beneden de waarde van zijn arbeidskracht, dan weder daarboven stijgt, kan het verschil tusschen den prijs der machinerie en den prijs van de door haar vervangen arbeidskracht, zéér varieeren. Ook, wanneer het verschil tusschen het, voor de produktie van de machine benoodigde kwantum arbeids en het totaal-kwantum van de door haar vervangen arbeidskracht, hetzelfde blijft. Het is evenwel alleen maar het eerste verschil, dat de produktiekosten der waar, voor de kapitalisten zelven bepaalt en door middel van de dwangwetten van de concurrentie invloed erop uitoefent.” Het is daardoor, zegt Marx, dat men in het eene land machines in een tak van bedrijf invoert, terwijl ze in een ander land, absoluut niet toegepast kunnen worden, doordien, de arbeidskracht in die tak als te goedkoop zijnde, eene toepassing van de machinerie het produkt duurder, in plaats van goedkooper zou maken. Ook hier is dus de maatschappelijke tegenstelling, tusschen het groote belang, dat de menschheid heeft bij machines en het belang dat bij de produktie-leidende klasse overheerscht, merkbaar.

Hoe de machine de verhoudingen revolutionneert, zet Marx nu verder uiteen.

„In zooverre,” zegt hij, „als de machinerie spierkracht ont-beerljjk doet worden, wordt zij tot een middel om arbeid zonder spierkracht en van een onrijpe lichaamsontwikkeling, maar van grooter lenigheid aan te wenden. Vrouwen- en kinder-arbeid was daarvandaan het éérste woord, dat de kapitalistische toepassing van de machinerie wist te spreken! Dit geweldige vervangingsmiddel van den arbeid en van de arbeiders, veranderde dan ook aanstonds in een middel, om het getal loonarbeiders te