Karl Marx en zijne voorgangers

— 185 —

menten, d. w. z, zonder de produktieverhoudingen, dus de gezamenlijke maatschappelijke verhoudingen, voortdurend te revo-lutioneeren. Onveranderde instandhouding van de oude produk-tiewijzen, was daarentegen de eerste bestaansvoorwaarde van de vroegere industrieele klassen. De voortdurende omwenteling van de produktie, de ononderbroken schokking van alle maatschappelijke toestanden, de eeuwigdurende onzekerheid en de toestand van bewogenheid, onderscheidt de periode der borgeoisie van al de vroegere. Alle vaste, ingewortelde verhoudingen, mitsgaders hunne gevolgen van oude en traditioneele voorstellingen en beschouwingswijzen, zijn door haar opgelost geworden; alle nieuwgevormde verouderen, nog voor zij zich hebben kunnen vastnestelen. Al het bestaande en vaststaande verdampt, al het heilige wordt ontwijd, en de menschen worden er eindelijk wel toe gedwongen, hunne levenspositie en wederzijdsche betrekkingen, met nuchtere oogen te gaan bekijken.

De behoefte aan een steeds uitgebreider afzetmarkt voor hare produkten, jaagt de bourgeoisie over den ganschen aardbol.

Overal moet zij zich inburgeren, overal inwerken, overal moet zij connekties aanknoopen.    - ¹ —-

De bourgeoisie heeft door hare exploitatie van de wereldmarkt, aan de produktie en de comsumptie van alle landen, eene cosmopoli-tische gestalte gegeven. Zij heeft tot groote droefenis van de reaktionairen, der industrie den nationalen bodem onder de voeten weggerukt. Over-oude nationale industriën zijn door haar vernietigd geworden en worden er dagelijks nog meer vernietigd. Zij worden verdrongen door nieuwe industriën, welker invoering tot eene levenskwestie voor alle beschaafde naties wordt; door industrieelen, welke niet meer inheemsche ruwprodukten, maar de, van de verst verwijderde streken komende ruwprodukten verwerken en welker fabrikaten, niet alleen in het land zelve, maar in alle werelddeelen verbruikt worden. In de plaats van de oude, door de produkten van het land zelf bevredigde behoeften, komen er nieuwe, welke de produkten van de verstverwijderde landen en klimaten, tot hunne bevrediging noodig hebben. In de plaats van de oude lokale en nationale zelfgenoegzaamheid en afgeslotenheid, trad een alzijdig verkeer, eene alzijdige afhankelijkheid der verschillende naties van elkander. En zooals het in de materiëele produktie ging, zoo ging het ook in de geestelijke produktie. De geestelijke voortbrengselen der naties elk op zich, zijn gemeen-goed jgewordën/'De nationale eenzijdigheid en bekrompenheid wordt Ij /^ meer enr meer onmogelijk gemaakt, en uit de vele natio- Ij fi^: $^r' nale en lokale litteraturen, vormt zich ééne wereldlitteratuur.///

<■> ■£    ■* tC-

(