Karl Marx en zijne voorgangers

— 179 —

„In de maatschappelijke produktie huns levens, leven de men-schen onder bepaalde, noodzakelijke, van hunnen wil onafhankelijke verhoudingen, produktieverhoudingen, die met eene bepaalde ontwikkelingstrap hunner materieele produktiekrachten in overeenstemming zijn. Het totaal dezer produktieverhoudingen, vormt de economische structuur van de samenleving, de werkelijke basis waarop zich een juridische en een politieke bovenbouw verheffen, en welke aan bepaalde maatschappelijke bewustzijnsvormen beantwoorden. De produktiewijze van het materieele leven, bepaalt het sociale, politieke en geestelijke levensproces in het algemeen. Het is niet het bewustzijn der menschen, dat hun Zijn, maar omgekeerd, het is hun maatschappelijk Zijn, dat hun bewustzijn bepaalt. Op eene bepaalde ontwikkelingshoogte hunner ontwikkeling, geraken de materieele produktiekrachten der samenleving in tegenspraak met de voorhanden produktieverhoudingen, of gelijk de juridische uitdrukking daarvoor luidt, met de eigendomsverhoudingen, waarbinnen dezen zich tot dusverre bewogen hebben. Dan slaan deze verhoudingen, van uit ont-wikkelingsvormen der produktiekrachten, om, in kluisters derzel-ven. Er treedt dan een tijdstip van sociale revolutie in. Met de verandering van de economische grondslagen, wentelt ook de gansche bovenbouw langzamer of sneller om. Bij de beschouwing van zulke omwentelingen, behoort men steeds te onderscheiden tusschen de materieele, natuurwetenschappelijk-nauw-keurig te constateeren omwenteling in de economische produk-tievoorwaarden en de juridische, politieke, religieuze, artistieke of philosophische, kortom idëologische vormen, waarin de menschen zich dat conflikt bewust worden en het uitvechten. Zoomin als men, dat wat als een individu geldt, beoordeelt naar datgene wat dit van zich-zelf denkt, zoomin kan men eene zoodanige omwente-lingsperiode uit haar bewustzijn beoordeelen, maar moet veelmeer, dit bewustzijn uit de tegenstellingen van het materieele leven, uit het aanwezig zijnde conflikt tusschen maatschappelijke produktiekrachten en produktieverhoudingen worden verklaard. Een samenlevingsvorm gaat niet ten onder, dan alvorens alle produktiekrachten ontwikkeld zijn; voor dat zij ver genoeg heen is; en nieuwe, hoogere produktieverhoudingen nemen hare plaats niet in, alvorens de materieele bestaansvoorwaarden der-zelven, in den schoot der oude samenleving zijn uitgebroeid. Hierom ook stelt de menschheid zich steeds eene taak, die zij volvoeren kan; want nauwkeuriger beschouwd, zal zij steeds vinden, dat die taak zelf, slechts daar haren oorsprong vindt, waar de materieele voorwaarden harer oplossing reeds voorhanden