Karl Marx en zijne voorgangers

— 178 —

En ook zelfs de burgerlijke geschiedschrijving, in den aanvang van de 19" eeuw, van Augustin Thierry en Michelet voornamelijk, de eerste in zijne geschiedschrijving van de burgerlijke revoluties in Engeland en die van 1789 in Frankrijk, de tweede in zijne groote studiën over de middeneeuwen; zoowel als de minister Guizot in zijn „Essai sur 1’histoire de France”, hadden de samenleving zelve aangetoond als de grondslag van de geschiedenis te zijn.

Die grondslag evenwel, is evenmin een vaste en steeds blijvende ; zij zelve verandert en deze hare verandering is niet minder dan die van de samenleving en de gansche natuur, aan de wetten der evolutie onderworpen.

De vrucht nu van de philosophische levensbeschouwing van Marx, die gebouwd was op de dialektische ontwikkeling in natuur en samenleving, hare revolutionaire vrucht dus, was het historisch materialisme. De toepassing van deze beschouwingswijze op de geschiedenis, leidde tot de opvatting van de burgerlijke samenleving, als te zijn gebaseerd op de klasse-tegenstellingen van bezit, d. w. z. kapitaal eenerzijds en niet-bezit, d. w. z. van arbeid anderzijds. De formuleering van het begrip van den modernen klassenstrijd, was hiervan wederom het gevolg.

Toen Marx zich aan de ontleding zette van de burgerlijke, de kapitalistische samenleving van tegenwoordig, teneinde uit deze analyse bloot te leggen, de drijvende krachten die hare produktiewijze voortbewegen en oplossen; een arbeid die aangevangen is met „Zur kritiek der politische economie” en voortgezet is in zijn hoofdwerk „das Kapital”; ging hij, naar hij in de Voorrede van het eerste geschrift ons mededeelt, uit van de volgende wetenschappelijke denkmethode, die in groote trekken, de grondslag is te noemen van het historisch materialisme. Hij zegt daar:

„Mijne onderzoekingen leidden tot het resultaat, dat rechtsverhoudingen. zoowel als staatsvormen noch uit zich-zelf te begrijpen zijn, noch uit de zoogenaamde algemeene ontwikkeling van den menschelijken geest, maar veelmeer in de materieele levensverhoudingen wortelen, welker totaal Hegel, naar het voorbeeld van de Engelschen en Franschen uit de 18^d eeuw onder den naam van de „burgerlijke maatschappij” tezamenvat; dat evenwel, de anatomie der burgerlijke maatschappij, in de staathuishoudkunde is te zoeken. De navorsching van de laatste, in Parijs door mij aangevangen, heb ik te Brussel voortgezet, waarheen ik tengevolge van het verbanningsbevel des heeren Guizot heb moeten uitwijken. Het algemeene resultaat dat zich aan mij opdrong, en dat eenmaal gewonnen, tot den leiddraad mijuer studieën werd, kan in het kort aldus worden geformuleerd: