Karl Marx en zijne voorgangers

— 170

Het groeien van de markt, de akkumulatie van kapitalen, de in de sociale positie der klassen ingetreden veranderingen en het groote getal van personen, die zich van hunne bronnen van inkomsten zagen beroofd, dat zijn even zoovele historische voorwaarden voor het ontstaan van de Manufaktuur geweest.”.....

„De akkumulatie, benevens de concentratie van werktuigen en arbeiders, werden voorafgegaan door de ontwikkeling van de arbeidsverdeeling in het inwendige van het atelier. Een Manufaktuur bestond meer in de vereeniging van vele arbeiders en vele handwerkers in een en hetzelfde lokaal, in eene zaal, onder het commando van een kapitaal, dan in de oplossing van de werkzaamheden en in de aanpassing van een specialen arbeider aan een zeer eenvoudigen taak.

Het nut van een fabriekswerkplaats bestond veel minder in de eigenlijke arbeidsverdeeling, dan wel in de omstandigheid, dat men op uitgebreider voet kon arbeiden, vele nuttelooze onkosten besparen kon, enz. Aan het einde der 16“ en aan het begin van de 17« eeuw, kende de hollandsche Manufaktuur nog maar nauwelijks de verdeeling van den arbeid.

De ontwikkeling van de arbeidsverdeeling, heeft ook tot voorwaarde de vereeniging van de véle arbeiders in ééne werkplaats. Er is zelfs niet een enkel voorbeeld aan te halen, noch in de 16“ noch in de 17“ eeuw, dat de verschillende takken van een en hetzelfde handwerk, in die mate gescheiden werden beoefend, dat het noodig zou geweest zijn ze op eene plaats te vereenigen en daarmede de fabriekswerkplaats kant en klaar in het leven te roepen. Maar toen eenmaal èn menschen èn werktuigen ver-eenigd waren, reproduceerde zich de arbeidsverdeeling zooals zij ten tijde van de Gilden heeft bestaan en spiegelde zij zich noodwendig terug in het inwendige van de fabriekswerkplaats.”.....

„De eigenlijke machines dateeren van het einde der 18'-eeuw. Niets is dommer dan in de machine de anti-thesis der arbeidsverdeeling te willen zien; de synthesis die de eenheid in den verbrokkelden arbeid weder terugbrengt. De machine is eene vereeniging van arbeidswerktuigen en geensdeels eene verbinding van den arbeid voor den arbeider zelve”..... „Eenvoudige werk

tuigen ; akkumulatie van werktuigen; samengestelde werktuigen; in beweging brengen van een samengesteld werktuig, door een enkelen handmotor, den mensch; in beweging brengen dezer instrumenten door natuurkrachten; machines; systeem van machines, die slechts één motor hebben; systeem van machines, die een automatische motor hebben, aldus is de ontwikkelingsgang van de machine geweest.”.....