Karl Marx en zijne voorgangers

158 —

den opgehoopten en den onmiddelijken arbeid. Zonder tegenstelling geen vooruitgang; dat is de wet welke de beschaving tot op heden gevolgd heeft. Tot nu toe, hebben zich de produktiekrachten op grond van deze heerschappij der klassentegenstellingen ontwikkeld. De geschiedenis evenwel toont ook aan, dat de manier waarop de produkten zich tegen elkander ruilen, in het algemeen zich richt, naar de manier waarop zij voortgebracht worden. De individueele ruil beantwoordt aan een bepaalde produktiewijze, die op klasse-tegenstellingen berust. Het verbruik van de produkten wordt bepaald door de sociale verhoudingen, waarin de consumenten zich tot elkander bevinden en deze verhoudingen, berusten op de tegenstellingen der klassen. Weshalve zijn katoen, aardappelen en brandewijn, de steunpunten van de burgerlijke maatschappij, de voorwerpen van algemeen verbruik? Omdat zij de maatschappelijk-nuttigste produkten zijn, of omdat zij als de ellendigste produkten, in eene op ellende gegrondveste samenleving, het natuurnoodzakelijke voorrecht genieten, tot gebruik van de groote massa te dienen?

Eerst in eene komende samenleving, waarin de klassetegen-stellingen zullen zijn verdwenen, waarin geene klassen meer zullen bestaan, zal het gebruik niet meer van het minimum van den produktietijd afhankelijk zijn, die men aan de verschillende voorwerpen besteedt ,maar de produktietijd zal dan afhankelijk zijn van hunne maatschappelijke nuttigheid.

In de burgerlijke maatschappij, worden aanbod en vraag niet door de, in de arbeidswaarde opgesloten waarde der producten geregeld, maar de oszillatorische (schommelende) beweging van vraag en aanbod, vormt uit den arbeidstijd, hunne waardemeter. Elke nieuwe uitvinding, welke het mogelijk maakt in één uur te produceeren, wat tot nog toe in twee uren geproduceerd is kunnen worden, óntwaardigt alle gelijksoortige produkten welke zich op de markt bevinden. De concurrentie dwingt den producenten het produkt van twee uren, evenzoo goedkoop te ver-koopen, als het produkt van één uur arbeids. De concurrentie zet de wet door, waarnaar de waarde van een produkt door de, tot zijn voortbrenging noodwendige hoeveelheid arbeidstijd wordt bepaald. Niet den tijd waarin een zaak wordt geproduceerd, maar den tijd waarin zij kan worden geproduceerd, bepaalt hare waarde en dit minimum kan alleen door de concurrentie worden bepaald. Het feit dat de arbeidstijd, als de maat van de ruilwaarde dient, wordt op deze wijze tot de wet van eene bestendige waarde-vermindering van den arbeid, die met overproduktie en industrieele anarchie hand aan hand gaat. s