Karl Marx en zijne voorgangers

— 148 —

Het manuscript lieten toen Marx en Engels, gelijk Marx het eenmaal uitdrukte, aan de „knagende critiek der muizen over” ; zij hadden hun doel, een afrekening met zich-zeven, volkomen bereikt Dit manuscript hield ook de 11 stellingen in, van Marx tegen Feuerbach, reeds vroeger medegedeeld en j aren later door Engels tot een geschrift uitgewerkt, onder den naamvan„Lud-wig Feuerbach of het uiteinde der klassieke Duitsche wijsbegeerte”, in welk geschrift door Engels, met groote bescheidenheid erkend wordt, dat de groote philosophische lijnen van de gewonnen levensbeschouwing van hun beiden, geheel- en al door Marx getrokken zijn. „Marx was een genie,” schrijft hij daar, „waar anderen hoogstens talenten genoemd konden worden.”

Marx en Engels sponnen de draden van hunne positieve zelf-critiek verder voort. Zij vereenigden zich tot een zelfstandigen arbeid, eene critiesche oplossing van het duitsche Idalisme, voor zoover dit in Bruno Bauer en de Berlijnsche „Vrijen,” zijn vertegenwoordigers vond. Hierdoor kwam voor ’t eerst het geschrift tot stand, dat getiteld was:

„De heilige Familie”

„of de Critiek der critiseerende critiek van Bruno Bauer en consorten”, dat in 1845 in Frankfort a'm. het licht zag. Het geschrift staat in geen uitwendige samenhang met de Deutsch-Fran-zösischen Jahrbücher; naar het wezen evenwel, past het volkomen in het raam van den arbeid der beiden, aan dit tijdschrift.

Het doel der „Heilige Familie” is volgens het voorwoord der auteurs, het publiek in te lichten omtrent de illusies van de speculatieve philosophie. „Het reële Humanisme heeft in Duitsch-land geen gevaarlijker vijand, dan het Spritualisme of het speculatieve Idalisme, dat in plaats van den werkelijken indivi-dueelen mensch, het „zelfbewustzijn” of den „Geest” plaatst, en met den Evangelist leert: „De geest is het, die levend maakt, het vleesch is van geen nut.” Het spreekt vanzelf, dat dezen vleeschloozen geest, slechts in zijne verbeelding, geest bevat. Wat wij aan de Bauersche critiek bestrijden, dat is juist de als carricatuur zich reproduceerende speculatie. Zij is voor ons de volmaakste uitdrukking van het christelijk-germaansche principe, dat er zijn laatste poging in doet, om de critiek zelve in eene transcendentale om te zetten.