Karl Marx en zijne voorgangers

— 143 —

hem dan ook als zoodanig erkend in de „Menschenrechten”.

De vrijheid van den egoïstischen mensch en de erkenning dezer vrijheid, is echter veelmeer de erkenning van de teugel-looze beweging der geestelijke en moreele elementen, welke zijn levensinhoud vormen.

De mensch wordt daarmede niet van de religie bevrijdt; hij verkrijgt de vrijheid der religie. Hij wordt niet van den eigendom bevrijdt, hij verkrijgt de vrijheid van den eigendom. Hij wordt niet bevrijd, van de zelfzucht van het bedrijfswezen; hij verkrijgt de vrijheid van het bedrijf.”

„Alle emancipatie is terugvoeren van de menschelijke wereld, van de menschelijke verhoudingen, tot den menschen zelf.

De politieke emancipatie is de reduktie der menschen eener-zijds tot op het lid van de burgerlijke samenleving, tot op het egoïstische onafhankelijke individu; anderzijds, tot op den staatsburger, tot op den moreelen persoon.

Eerst wanneer de werkelijke individueele mensch, den abstrak-ten staatsburger die in hem is, naar zich terugneemt, en als individueelen mensch in zijn empirisch leven, in zijnen indivi-dueelen arbeid, in zijne individueele verhoudingen, paringswezen geworden is; eerst wanneer de mensch zijne „f o r c e s p r o-pres” als maatschappelijke krachten erkent en georganiseerd heeft en aldus de maatschappelijke kracht niet meer in de gestalte der politieke kracht van zich afscheidt, eerst dan is de menschelijke emancipatie volbracht.”.........

Bruno Bauer zocht nog steeds de Jodenkwestie langs theolo-gischen weg op te lossen.

,.Laten wij beproeven” zegt Marx, „om de theologische opvatting van de kwestie te doorbreken. De vraag naar de emancipatiegeschiktheid van de Joden, zet zich naar onze beschouwing om in de vraag, welk bijzonder maatschappelijk element er is te overwinnen om het jodendom op te heffen! Want de emancipatiegeschiktheid van de huidige Joden, drukt de verhouding uit van het Jodendom, tot de emancipatie der huidige wereld. Deze verhouding, spruit noodwendig voort uit de bijzondere positie van het Jodendom in de huidige, geknechte wereld.

Beschouwen wij eens den werkelijken wereldlijken jood, niet den sabath-jood gelijk Bauer het doet, maar den alledaagschen jood, wat nader.