Karl Marx en zijne voorgangers

HOOFDSTUK II.

David Friederich Strausz, Bmno Bauer, Max Stirner en Ludwig Feuerbach, waren de meest beteekenende scholieren van Hegel geweest, die elk hun eigen weg gingen bij de ontwikkeling, van de philosophie van den Meester. Ook Karei Marx behoorde tot de leerlingen van Hegel.

Strausz had behalve zijn „Dogmatiek”, de beroemde critiek op „het leven van Jezus” geschreven. Bmno Bauer heeft voor het onderzoek naar het „Ontstaan van het Christendom” beduidenden arbeid geleverd, terwijl Max Stirner weder geheel zelfstandige paden insloeg met zijn „Einzige und sein Eigenthum”, welk werk wel eens als een voorlooper van het latere anarchisme, van Bakounine en Krapotkine, is genoemd.

Ludwig Feuerbach en Bruno Bauer behoorden tot de meest beteekenenden van Hegels uitloopers op wijsgeerig terrein. Feuerbach baarde het eerst als beduidend philosoof opzien, door zijn „Wesen des Christenthums.” Van-uit Hegel’s Idealisme, ontwikkelde hij daarin weder het materialistisch denken. „De natuur bestaat onafhankelijk van alle philosophie,” zoo zeide hij, „zij is de grondslag, waarop wij menschen, zelven pro-dukten van de natuur, gegroeid zijn. Buiten de natuur en den menschen bestaat niets, en de hoogere wezens, die onze phan-tasie geschapen had, zijn slechts phantastische weerspiegelingen, van ons eigen wezen. De mensch is, wat hij eet.” De ban was dus verbroken, het „systeem” was gesprongen en ter zijde geworpen en de tegenspraak was — dewijl zij slechts in de verbeelding bestond — opgelost.

Het materialisme van Feuerbach is evenwel doodgeloopen. En het was Karei Marx die in 1845 er met de volgende 11 stellingen positie tegen nam.