Karl Marx en zijne voorgangers

— 105 —

Het verliep in liet utopistisch socialisme, dat aan zijne theorieën ontleende, de beschouwingen over de „oorspronkelijke goedheid” en de „gelijke” intellectueele begaafdheid van den mensch, de almacht der ervaring, gewoonte en opvoeding; de invloed der uitwendige omstandigheden op den mensch; de hooge beteekenis van de industrie, het recht op genot enz., gelijk wij dit bij de behandeling van hunne stelsels, in het eerste gedeelte van dit boek, hebben kunnen zien.

In weerwil van deze schitterende resultaten, rustte het fransche Materialisme evenwel nog op een wankelen grondslag. De natuurwetenschappen hadden, wel-is-waar groote vorderingen gemaakt, maar eerst de mechaniek was tot een béhoorlijk resultaat gekomen.

Chemie en biologie stonden nog in hunne kinderschoenen; men wist nog niets van eene ontwikkelingsleer der natuur en kon dus nog niets weten omtrent eene evolutie in de geschiedenis.

De natuur bewoog zich in een eeuwige kringloop, en de men-schelijke natuur, aldus was de beschouwingswijze, was van den aanvang af gelijk, zij werd bij tijd-en-wijle verduisterd, zooals in de Middeleeuwen, maar dan weder, was zij strevende naar hare natuurlijke rechten. Het Materialisme beroerde nog den innerlijken samenhang van de wereldraadsels niet. Zoo kon het Idealisme, het nog weder eens op zich nemen, met te trachten deze raadsels op te lossen en zij deed dit in de duitsche philosophie van op het uiteinde der 18*- en aan den aanvang van de 19e eeuw.

Kant’s „Kritiek van de zuivere Rede,” werd in het Revolutiejaar 1789 algemeen bekend. Het duitsche Idealisme, zooals het door Kant is geleeraard, was wel-is-waar een terugslag op het engelsch-fransche Materialisme, maar geenszins was het een reactie daarop.. Kant versloeg het Materialisme met succes op zijn eigen gebied, doordien hij het principe van de ontwikkeling, in de natuur binnenleidde. Hij loste de eeuwigen duur van het zonnesysteem op, doordien hij het ontstaan van de Zon en dat van alle Planeten, uit roteerende nevelmassas verklaarde. Zelfs sprak hij in zijne „Populaire Voorlezingen” reeds het denkbeeld van de ontwikkeling van de menschen uit het dierenrijk uit, als iets dat van-zelf sprak. Uitdrukkelijk verwierp hij de leer van het oudere Idealisme, dat alle kennis door ervaring en de zinnen verkregen, niets was dan louter schijn en er slechts in de ideën van de zuivere rede, waarheid is. Hij zeide omgekeerd: alle kennis van dingen uit de enkele, y,/ zuivere rede, is niets dan louter schijn en slechts in de ervaring is er_ waarheid.    " ü„

KarïTs wezenlijke arbeid bestond juist hierin, dat IujT aan-