Karl Marx en zijne voorgangers

— 103 —

den — uitoefende, kwam liet historisch-materialisme als een zuiver goud te voorschijn. En het is met behulp van dit, door harden arbeid gewonnen resultaat, dat Karei Mare in staat was, het kapitalisme, als produktievorm en als maatschappelijk verschijnsel, als het ware onder den mikroscoop van zijn geweldig critisch talent te nemen; het binnenste binnen van dat stelsel, de wetten die het beheerschen en evolutioneeren na te gaan en op deze wijze ook af te leiden, langs wélken weg en in wélken vorm het zich zal en zich moet oplossen, in het communisme.

* *

De grondkwestie van alle philosophie, de strijd tusschen Idealisme en Materialisme; de verhouding van Subject en Object; de vraag of Denken of Zijn, of Geest of Natuur het oorspronkelijkst zijn; of een God de wereld geschapen heeft, of dat de wereld van af de eeuwigheid bestaat, heeft reeds den denkers van uit de oudheid bezig gehouden en zelfs in het kerkgeloof van de middeneeuwen, vond dienzelfden strijd, reeds dikwerf weêrklank.

Zij dook met nieuwe kracht weder op, toen bij den aanvang van het burgerlijk tijdvak, de economische ontwikkeling en dientengevolge de natuurwetenschappen, een snellen opbloei begonnen te nemen. De geboorteplaats van het nieuwere Materialisme is dan ook Engeland; het land van de burgerlijke ontwikkeling door handel en industrie bij uitnemendheid, en zijn baanbreker is Bacon van Verulam geweest.

John Locke leerde daarna, dat niets in den geest kan zijn, dat niet daarvóór in do zinnen bestond. Hij grondvestte de philosophie van het gezonde menschelijk-verstand. Hij wilde daarmede zeggen, dat er geene van de gezonde menschelijke zinnen en het op hen berustend verstand verschillende, philosophie bestaan kon. Hij scheidde politiek en godsdienst van elkander; bestreed in tegenstelling met Hobbes der Staatsmacht het recht om de meeningen den menschen op te dringen of ze uit te delgen; hij predikte voorts de burgerlijke verdraagzaamheid als de hoogste moraal.

In weerwil daarvan, bleef het Engelsche Materialisme een esoterische theorie, een geheimleer voor de bovenste-tienduizend en nog meer eene voor de aristokratie, dan voor de bourgeoisie. Het Engelsche volk was er niet door beroerd geworden en reeds van boven-af, werd de uitspraak gehoord, dat men het volk zijne religie niet ontnemen mocht.